Dengue en klimaatverandering

Suriname kent na enige tijd weer te maken met een dengue-epidemie. Een behoorlijk aantal mensen is besmet met het virus en er zijn naar het schijnt ook een behoorlijk hoge graad van hospitalisatie. De cijfers zijn niet direct voorhanden, maar er zou wereldwijd een opkomst zijn genoteerd van besmettingen met het dengue virus. De vraag is nu of de besmetting misschien niet iets te maken heeft met klimaatverandering.

De wereld moet berekend zijn op de bijkomende effecten die gepaard gaan met de climate change. De wereld zou afgelopen zomer de hoogste temperaturen in lange tijd hebben genoteerd. Surinamers kunnen beamen

dat de hitte van de zon in 2023 vergeleken met 5 jaar terug veel feller zijn.

Bij klimaatverandering denken we alleen aan overstromingen en wateroverlast, maar er komen ook extreme hitte van pas. Landen die waarvan al bepaald is dat gevolgen van klimaatverandering hen zullen raken, moeten, om kosten te besparen en om preventieve maatregelen te treffen, goed inventariseren wat hen kan overkomen. Nationale klimaatinstituten moeten de andere instituten zoals bij ons het rampencoördinatiecentrum NCCR voorzien van informatie. Suriname heeft een klimaatmitigatieplan. Dat is een plan dat bedoeld is om de effecten van climate change te verzachten. Er moet in

Suriname een goed besef zijn van wat klimaateffecten voor Suriname kunnen zijn. Vanuit dat besef kunnen maatregelen worden genomen.  

Klimaatverandering verwijst naar langdurige verschuivingen in temperaturen en weerpatronen. Dergelijke verschuivingen kunnen natuurlijk zijn, als gevolg van veranderingen in de activiteit van de zon of grote vulkaanuitbarstingen. Maar sinds de 19de eeuw zijn menselijke activiteiten de belangrijkste oorzaak van klimaatverandering geweest. Dan is het voornamelijk als gevolg van de verbranding van fossiele brandstoffen zoals steenkool, olie en gas. Het verbranden van fossiele brandstoffen genereert broeikasgasemissies. Deze broeikasgassen fungeren als een deken die om de aarde is gewikkeld. Daardoor wordt de hitte van de zon vastgehouden en stijgt de temperatuur op aarde. Alleen al de 7 grootste uitstoters (China, de Verenigde Staten van Amerika, India, de Europese Unie, Indonesië, de Russische Federatie en Brazilië) waren in 2020 verantwoordelijk voor ongeveer de helft van alle mondiale broeikasgasemissies.

De belangrijkste broeikasgassen die klimaatverandering veroorzaken zijn kooldioxide en methaan. Deze komen bijvoorbeeld voort uit het gebruik van benzine voor het besturen van een auto of steenkool voor het verwarmen van een gebouw. Bij het kappen van land en het kappen van bossen kan ook koolstofdioxide vrijkomen. Landbouw-, olie- en gasactiviteiten zijn belangrijke bronnen van methaanemissies. Dit betekent dus dat Suriname’s emissiecijfers bij de winning van olie en gas omhoog zullen schieten en dan zullen wij waarschijnlijk geen land meer zijn met een negatieve carbon uitstoot. Waarschijnlijk wordt het dan ook moeilijker om carbon credits te verkopen. Bottom line is, in beide gevallen, dat het geld dat wordt gegenereerd uit verkoop van carbon credits of uit de verkoop van olie, besteed wordt aan de ontwikkeling van duurzame sectoren. Sommige sectoren zijn meer pr definitie groen dan anderen; deze laatste moeten groener worden gemaakt. Energie, industrie, transport, constructie, landbouw en landgebruik behoren tot de belangrijkste sectoren die broeikasgassen veroorzaken.  Klimaatwetenschappers hebben aangetoond dat de mens verantwoordelijk is voor vrijwel alle opwarming van de aarde in de afgelopen 200 jaar.

Menselijke activiteiten zoals de hierboven genoemde veroorzaken broeikasgassen die de wereld sneller opwarmen dan ooit in de afgelopen tweeduizend jaar. De gemiddelde temperatuur van het aardoppervlak is nu ongeveer 1,1°C warmer dan eind 19e eeuw (vóór de industriële revolutie) en warmer dan ooit in de afgelopen 100.000 jaar. Het afgelopen decennium (2011-2020) was het warmste ooit gemeten. Verder was elk van de afgelopen vier decennia warmer dan welk decennium dan ook sinds 1850.

Veel mensen denken dat klimaatverandering vooral warmere temperaturen betekent. Maar de temperatuurstijging is slechts het begin van het verhaal. Omdat de aarde een systeem is waarin alles met elkaar verbonden is, kunnen veranderingen op één gebied veranderingen in alle andere gebieden beïnvloeden. De gevolgen van de klimaatverandering omvatten nu onder meer intense droogtes, waterschaarste, ernstige branden, stijgende zeespiegels, overstromingen, smeltend poolijs, catastrofale stormen en afnemende biodiversiteit.    

Klimaatverandering kan onze gezondheid, ons vermogen om voedsel te verbouwen, huisvesting, veiligheid en werk beïnvloeden. Sommigen van ons zijn al kwetsbaarder voor de gevolgen van het klimaat, zoals mensen die op kleine eilandstaten wonen en in andere ontwikkelingslanden. Omstandigheden zoals de stijging van de zeespiegel en het binnendringen van zout water zijn zo ver gevorderd dat hele gemeenschappen hebben moeten verhuizen. Langdurige droogtes zorgen ervoor dat mensen het risico lopen op hongersnood. In de toekomst zal het aantal ‘klimaatvluchtelingen’ naar verwachting stijgen.

Surinamers lopen potentieel kans klimaatvluchtelingen te worden. En nu terug bij de denguebesmettingen. We weten allemaal dat dengue wordt veroorzaakt door een muskiet (de vector genoemd in vaktermen). Warmere temperaturen in de landen kunnen de geografische spreiding vergroten van waar vectoren – zoals muggen en teken – kunnen overleven en zich kunnen voortplanten. Verder zorgt meer regenval ervoor dat de hoeveelheid stilstaand water toeneemt. Daardoor ontstaan er meer broedgebieden voor veel vectoren.

De WHO gaf in april 2023 al aan dat  klimaatverandering, ontbossing en verstedelijking enkele van de belangrijkste risicofactoren zijn achter het toenemende aantal uitbraken van virussen zoals dengue, zika en chikungunya over de hele wereld. Dat zou uit een onderzoek van de WHO zijn gebleken. Het recente WHO-rapport zegt dat het aantal gevallen van dengue is toegenomen van iets meer dan een half miljoen wereldwijd in 2000 tot 5,2 miljoen in 2019. En de trend zet zich voort. Uit de meest recente gegevens blijkt dat ongeveer de helft van de wereldbevolking nu het risico loopt op dengue, de meest voorkomende virale infectie die zich van muggen naar mensen verspreid, met naar schatting 100 tot 400 miljoen infecties per jaar. Op dit moment lopen ongeveer 129 landen het risico om dengue te krijgen, en de ziekte is endemisch in meer dan 100 landen.

Klimaatverandering leidt tot meer neerslag, hogere temperaturen en een hogere luchtvochtigheid, omstandigheden waaronder muggen gedijen en zich vermenigvuldigen. Er is nieuw onderzoek waaruit blijkt dat zelfs bij droog weer muggen zich kunnen voortplanten. Wetenschappers zeggen dat muggen dorstig worden door droog weer en als ze uitdrogen, willen ze zich vaker met bloed voeden.

Dengue heeft helaas geen behandeling en zelfs vaccins komen momenteel pas op de markt. Eén vaccin, dat effectief is gebleken bij mensen die ooit dengue hebben gehad, is in ongeveer twintig landen goedgekeurd. Twee andere vaccins zitten in de pijplijn en twee medicijnen zijn in ontwikkeling. Suriname moet alert blijven voor ziektes die door klimaatsverandering kunnen opkomen en bij ons kunnen belanden.