Fernald: Grondige evaluatie nieuwe onderwijsstructuur (2)

Ivan Fernald

In de nieuwe onderwijsstructuur wordt de basisschool met 2 jaar uitgebreid. Dit noemen wij leerjaar 9 en 10. De glo-toets, die jaarlijks landelijk werd gemaakt, is in 2021 afgeschaft. Het was een systeem waarbij leerlingen van de zesde klas (leerjaar 8) in het laatste kwartaal een toets moesten maken in rekenen, taal, natuuronderwijs, geschiedenis en aardrijkskunde. In de oude situatie werd de toelating tot mulo en lbo (lager beroepsonderwijs) bepaald in de zesde klas. 

De overweging voor het stopzetten van de glo-toets was, dat door de vroege selectie in ons onderwijs, veel leerlingen op een lager niveau belandden dan wat zij aan potentie hadden. Een veelgehoorde opvatting was dat de toets in de zesde klas een te vroege, gedwongen verwijzing was naar lbo. Als je eenmaal in een bepaalde richting was dan kon je nauwelijks meer omschakelen naar een andere route.

Niet blijven zitten

Leerlingen stromen nu met een voortgangsrapport automatisch door naar leerjaar 9 en 10. Er wordt geen onderscheid gemaakt

tussen lbo en mulo. Het curriculum (het vakkenpakket) en leermaterialen van leerjaar 9 en 10 zijn gelijk voor alle leerlingen. Er is een enorm tekort aan praktijklokalen en vakbekwame praktijkdocenten, waardoor de beoogde beroepsoriëntatie nauwelijks tot zijn recht komt. 

Het is jammer dat in de nieuwe structuur, MinOWC gekozen heeft voor volledige integratie van mulo en lbo zonder niveaudifferentiatie en vakkenkeuze van beroepsgerichte en algemeen vormende vakken. Er zijn namelijk cognitief sterke scholieren die met kop en schouders boven het gemiddelde niveau uitsteken. Zulke leerlingen kun je vanaf de start een eigen leerweg aanbieden met interessante uitdagingen, die bij hun ontwikkelingsniveau passen. Zij hebben hun eigen leer- en prestatiedoelen. 

Glo-toets

Ik pleit ook voor herinvoering van de zesdeklas toets (leerjaar 8) als psychodiagnostische toets, niet als determinant voor mulo of lbo. Deze toets legt de kennisniveaus, maar ook de hiaten en manco’s van leerlingen bloot. Deze data zijn van cruciaal belang om leerlingen die doorstromen naar leerjaar 9 in te delen naar groepen met diverse ondersteuningsbehoeften (abc). De leerlingen met de grootste ondersteuningsbehoeften krijgen remedial teachers, zorgcoördinatoren en zelfs een assistent-leerkracht toegewezen.

Doorstroming naar leerjaar 11

In het laatste kwartaal van leerjaar 10 wordt een eindtoets (schriftelijk examen) afgenomen. Op basis van dit resultaat - en in aanmerking nemende de cijfers van leerjaar 9 en 10, het praktijkcijfer en het studieprofiel van de leerling (portfolio) - kan de leerling doorstromen naar het Algemeen Vormend Onderwijs (AVO) met de profielen A, B en C of Beroepsvormend Onderwijs (BVO) met daarin de technische en dienstverlenende richtingen. Volgens het rapportfolio moet een bepaald percentage van doelen gehaald worden, zonder dat er aangegeven is of er een rangorde is. Hebben de doelen dezelfde selectieve waarde? M.a.w. zijn die gelijkwaardig?

Het landelijk gemiddelde

Het landelijk gemiddelde van het schriftelijk examen wordt als één van de pijlers gehanteerd voor verwijzing c.q. doorstroming naar AVO of BVO. Voor AVO (de academische richting) moet het resultaat voor Rekenen groter of gelijk zijn aan het landelijk gemiddelde en deze norm geldt ook voor 2 van de 3 vakken Nederlands/ Engels/en Wiskunde.  •Doorstroming naar Niveau B van de Technische sector van het beroepsonderwijs geeft aan dat de leerling max 15% beneden het gemiddelde gescoord moet hebben voor de vakken: Wiskunde/ Natuurkunde/ Nederlands/ Engels. Er zijn zelfs mogelijkheden voor doorstroming van leerlingen die slechts 30% gescoord hebben voor 4 van de 5 vakken. Deze scholieren worden toegelaten tot het beroepsonderwijs Niveau A. De onderste 15% moet uitstromen naar het vakonderwijs. Ouders die het oneens zijn met het schooladvies, kunnen in beroep gaan bij de ‘commissie bezwaar en beroep’.

Het landelijk gemiddelde van de toets geeft een vertekend beeld, omdat het kennisniveau zo verschillend is. Het ware beter geweest om de beste 15% en laagste 15% score buiten beschouwing te laten. Dan krijg je een beter beeld. De vraag rijst of het landelijk gemiddelde een graadmeter is. Het streefniveau of minimaal niveau moet vastgesteld worden en dat moet waarborgen dat er redelijke aansluiting is in het vervolgjaar (leerjaar 11). De leerling moet beschikken over de startkwalificaties om zodoende zijn of haar weg te kunnen vervolgen.

De tragiek is dat de landelijk gemiddelde score van de dominante vakken (Nederlands/ Engels/ Rekenen/Wiskunde/ Natuurkunde, in 2023 lager was dan 6.

Landelijk gemiddelde resultaat assessment 2013, leerjaar 10

Percentage landelijk gemiddelde

Nederlands 56Engels 53Rekenen 41Wiskunde 38Natuurkunde 37Hoe vergaat het de leerlingen in leerjaar 11?

Het is interessant om na te gaan hoe de leerlingen functioneren die doorgestroomd zijn naar leerjaar 11 in de diverse profielen en niveaus van respectievelijk AVO en BVO. Is de verwijzing naar de diverse richtingen valide geweest? Beschikken de leerlingen daadwerkelijk over de vereiste startkwalificaties en is er een doorlopende leerlijn? Is het curriculum van leerjaar 12 al rond en hoe zal de selectie naar havo/vwo geschieden?  Er is reeds een kwartaal achter de rug en het is alleszins gerechtvaardigd om een grondige evaluatie te plegen van het innovatieproces.

De nieuwe onderwijsstructuur (de 10-jarige basisschool met doorlopende leerlijnen) en de inhoudelijke inrichting van het onderwijs, moeten waarborgen dat de beoogde doelen worden gehaald. In het bijzonder gaat het om de kansengelijkheid en een kwalitatieve verbetering van het onderwijs. De evaluatie is belangrijk voor een tijdige effectieve reparatie/ bijstelling van de innovatie.

Ivan Fernald

Hij is gewezen directeur van het IMEAO, parttime docent op het IOLAuteur van de boeken:1. Het roer moet om. Actieplannen voor beter onderwijs2. Moeizame opbouw en snelle afbraak. Politieke beschouwingen 2010-2020

Lees ook: deel 1