Herinneringserfgoed vastgelegd in ‘Oog in oog met Paramaribo’
| de ware tijd | Door: Redactie
‘De geschiedenis ligt op straat’
Veel historische gebouwen en monumenten bepalen het stadsbeeld van Paramaribo. De gebouwen en delen van de geschiedenis van Suriname zijn door verschillende onderzoekers en auteurs redelijk goed vastgelegd. Echter, die van de historische monumenten tot kortgeleden niet. Daarin bracht historicus Eric Kastelein (68) sinds mei 2020 met zijn boek ‘Oog in oog met Paramaribo’ verandering. Het zijn verhalen over het herinneringserfgoed’.
Tekst en beeld Audry Wajwakana
“Herinneringserfgoed gaat over verhalen van bekende mensen en gebeurtenissen, die in de stad een gedenkteken hebben gekregen. Echter, de verhalen achter deze gedenkbeelden zijn langzaam aan het verdwijnen”, zegt de auteur. Zestien
Sinds deze maand houdt de auteur presentaties bij diverse organisaties en scholen. Zo was hij woensdag te gast bij het Nationaal Archief Suriname, een van de instituten die hij onder andere raadpleegde voor onderzoek. Het onderzoek voor het boek heeft drie jaar geduurd. Hij kwam voor het eerst in 2010 naar ons land.
“Voor hem is belangrijk dat een ieder zich bewust van is dat de geschiedenis op straat ligt”
Verliefd op Suriname
“Bij dat eerste bezoek was het gelijk raak met het land en de
Gezien de actualiteit van verdwijnende monumenten zoals de recente verdwijning van het bronzen kopstuk van Johanna Schouten-Elsenhout en de drie hoofden van het monument van de drie meisjes op het Sivaplein, was het een goede gok om het herinneringserfgoed vast te leggen.
Kastelein begon zijn presentatie met de verdwijning van deze monumenten. Die zijn trouwens ook niet de eerste gevallen. Zo verwees hij naar de sokkel aan Tourtonnelaan waarop het borstbeeld van dokter H.A. Mac Donald ooit was. Deze arts was behalve bij zijn patiënten ook in de gemeenschap erg populair.
Hij teelde kippen en groenten en was ook muzikant. In 1961 verongelukte hij op dertigjarige leeftijd met zijn auto. Tien jaar na zijn overlijden is hij met een borstbeeld herdacht, dat echter ontvreemd is en nooit meer terecht is gekomen. “Zullen er meer van dit soort actualiteiten volgen?”, vraagt de historicus zich af.
Baba en Mai
In zijn presentatie sprak Kastelein niet alleen over de ontvreemde monumenten, maar ook over die op privé terreinen van bankinstellingen en organisaties staan. Vanwege de jubilea herdenkingen van 2023, 150 jaar Hindostaanse immigratie, 160 jaar Keti Koti en 170 jaar Chinese immigratie trachtte hij zoveel mogelijk de monumenten die enige link hiermee hadden te belichten.
Zo wees hij op de fout bij de plaquette van het Baba en Mai monument aan de Kleine Combéweg. Op de plaquette staat ‘Baba en Mai’, terwijl in werkelijkheid ‘Baba’ rechts staat en ‘Mai’ links. Op de plaquette moest dus ‘Mai en Baba’ staan.
In zijn onderzoek is hij er ook achter gekomen dat het originele beeld van ‘Baba’, gemaakt door Krishnapersad Khedoe tijdens het vervoer stuk ging. Het borstgedeelte dat nog heel is gebleven is bij het Khedoe museum in Noordpolderdam in de wijk Leiding door zijn vrouw bewaard gebleven. Daarnaast vertelde de auteur dat er altijd over het eerste schip ‘Lalla Rookh’ waarmee de eerste Brits-Indische contractarbeiders naar Suriname werd gebracht wordt gesproken, maar nooit over het laatste.
In het Nationaal Archief Suriname vond hij het originele scheepsboek van 22 april 1899. In zijn speurwerk stuitte hij op de naam Lutchman Sing, een contractarbeider van plantage Alliance. Na zijn contractperiode daar werkte hij zich op tot een bekende ondernemer in importgoederen, onroerend goed en handel in opium en ganja, die toen nog legaal was.
Echter, hij importeerde meer van de verdovende middelen dan was toegestaan. Hiervoor werden rechtszaken tegen hem aangespannen. Vanwege zijn bekendheid was hij zelfs voorzitter van de Surinaamse Immigratie Vereniging. Lutchman Sing overleed in 1922.
Aan de Waterkant waar nu het monument van de Revolutie staat, stond vroeger eerst het gebouw van de firma De Haas. In 1928 werd het gekocht door de koloniale overheid en werd daar het hoofdbureau van Politie gebouwd, dat op 25 februari 1980 vanaf de Surinamerivier vanuit een kanonneerboot door militairen in brand werd geschoten.
Gered uit vlammenzee
Lutchman Singh had aan de linkerkant van het politiebureau een winkel. Omdat hij een belangrijke man was geweest, kreeg hij een jaar na zijn overlijden, in 1923 een borstbeeld dat op de eerste verdieping van het gebouw kwam te staan.
Bij de brand van 1980 heeft een Chinese winkelier het borstbeeld uit de vlammenzee ‘gered’. Intussen staat het bij de Stichting Hindi Parishad Suriname, waardoor het verhaal van een contractarbeider die zich opgewerkt heeft tot een succesvolle ondernemer, enigszins bewaard is gebleven.
Kastelein heeft ruim honderdachttien cultuurhistorische gedenktekens in Paramaribo met fascinerende verhalen in het boek beschreven. Ieder standbeeld, borstbeeld, plaquette met zijn eigen geschiedenis. “Bij lezingen en presentatie hoor ik vaak van die verbaasde reacties zoals ‘dat wist ik niet’. Mensen kennen de verhalen niet.
“Al gauw kwam hij er achter dat de geschiedenis van de geplaatste monumenten in de stad nog niet in kaart was gebracht”
In het boek zijn er twee tot drie pagina’s aan zo een beeld gewijd. Als je aan verdieping wil doen kan je andere literatuur raadplegen”, zegt de auteur in gesprek met de Ware Tijd. De verhalen over de monumenten heeft hij zoveel mogelijk met in gedachten de tijd van de specifieke onthulling beschreven.
Hoewel hij het erg vindt dat beelden worden ontvreemd, vindt hij niet dat ze in een wandelpark of museum thuis horen. “Vaak hoor je dat beelden van personen die een omstreden verleden hebben in een museum geplaatst moeten worden. Liever niet. Want als je het in een museum zet wordt het juist elitair. Beelden horen in de maatschappij.”
Archief André Loor
Tijdens zijn onderzoek kwam Kastelein erachter dat het archief van historicus André Loor, dat van onschatbare waarde is, in de vroegere directeurswoning van De Surinaamsche Bank achter het hoofdgebouw aan de Henck Arronstraat is ondergebracht. Dit archief droeg Loor een jaar vóór zijn overlijden over aan de bankinstelling die een bibliotheek had gemaakt voor wetenschappers, onderzoekers en scholieren.
“Maar op een gegeven moment werd dat opgeruimd en werd het in de huidige opslagplaats gezet, die naar het schijnt vochtig wordt, gezien de losse vloertegels. Deze bibliotheek dient dus met de meeste spoed elders en beter opgeslagen, gedigitaliseerd en toegankelijk gemaakt te worden voor het publiek”, zegt Kastelein.
Vorig jaar werd op zijn initiatief een plaquette bij het borstbeeld van dokter Paul Flu in het Academisch Ziekenhuis onthuld. Deze ontbrak toen hij onderzoek deed voor het boek en hij zich afvroeg wie de persoon was. Ook constateerde hij een fout bij de plaquette bij het borstbeeld van dr. Sophie Redmond, waar de naam van haar zus op is geschreven.
Hij hoopt dat organisaties die met het erfgoed van Sophie Redmond belast zijn er werk van maken om dit te veranderen. In de komende dagen houdt de auteur presentaties onder andere bij de Kinderuniversiteit, toerismeopleidingen en organisaties.
Voor hem is belangrijk dat een ieder zich bewust van is dat de geschiedenis op straat ligt. “Kijk dus om je heen. Lees, vraag en praat daarover, want de geschiedenis bepaalt wie je uiteindelijk bent en wat je zal worden”, besluit de auteur.
| de ware tijd | Door: Redactie
