Afscheid aanstaande: De Boeing 747 is ingehaald door de tijd
KLM neemt zondag na een paar maanden uitstel dan echt afscheid van de Boeing 747. De ‘Queen of the Skies’ werd nog een paar maanden ingezet voor het transporteren van mondkapjes vanuit China, maar na zondag gaan de iconische blauwe vliegtuigen echt uit dienst bij de Nederlandse luchtvaartmaatschappij.
Wie de afgelopen decennia op of rond Schiphol een blik wierp op de geparkeerde toestellen, hoefde geen vliegtuigspotter te zijn om de 747 er tussenuit te halen.
De 'Jumbo Jet' heeft als enige op het vliegveld de kenmerkende bult aan de voorkant, met daar de ramen van de cockpit. Daarnaast is het toestel met
Inmiddels is de 747 een zeldzame verschijning geworden op vliegvelden. Steeds meer vliegmaatschappijen nemen afscheid van het toestel omdat het simpelweg te duur is geworden om ermee te blijven vliegen. De vraag naar kleinere vliegtuigen met twee motoren stijgt, die naar grotere viermotorige toestellen daalt. Die kleinere vliegtuigen zijn bovendien geschikter voor directe vluchten, terwijl de grote kisten vooral tussen de grote vliegvelden moeten opereren.
Van die trends heeft de 747 al langer last, net als de veel nieuwere en grotere Airbus A380. De A380 is inmiddels uit productie, de 747 bijna.
Bij maatschappijen
Een Boeing 747 van Pan-Am. (Foto: ANP)
De 747 maakte vliegen bereikbaarder
Het hele idee in de jaren zestig achter de grote Boeing was juist de schaalvergroting. Er konden meer mensen mee, waardoor tickets goedkoper werden. De Jumbo Jet maakte vliegen daarmee bereikbaarder. Het was niet langer louter weggelegd voor mensen met een zeer dikke portemonnee.
Boeing schroefde in 50 jaar tijd ruim 1.500 747's in elkaar in een speciale fabriek in Everett in de staat Washington. Het was het eerste toestel met een grote romp en had twee gangpaden. Jarenlang was de 'Jumbo Jet' het grootste passagiersvliegtuig, tot de A380 die titel halverwege het vorige decennium overnam.
De eerste passagiersvlucht met de 747 werd uitgevoerd in januari 1970 door het Amerikaanse Pan-Am, een maatschappij die inmiddels niet meer bestaat.
Er zijn wel meer verschillen met die eerste vlucht van vijftig jaar geleden. Richard Nixon was nog president van de Verenigde Staten. De term 'internet' moest nog worden bedacht en Feyenoord won pas later dat jaar als eerste Nederlandse club een Europacup I-finale. De 747 gaat al een flink tijdje mee.
Wrang genoeg maakte Pan-Am toestel N736PA, genaamd Clipper Victor, de eerste commerciële vlucht. Dat vliegtuig werd zeven jaar later op Tenerife geraakt door een opstijgende 747 van KLM. Bij deze ramp vielen 583 doden en raakten 61 mensen gewond.
KLM 747's op Schiphol in de oude kleurstelling, 1990. (Foto: ANP)
De 747 is een slokop vergeleken met moderne vliegtuigen
Een ander belangrijk verschil tussen het heden en 1970 zijn de brandstofprijzen. Een gunstig verbruik stond destijds niet bepaald bovenaan de prioriteitenlijst, omdat kerosine goedkoop was. Inmiddels ligt dat anders. De eerste versie, de 747-100, verbruikte grofweg 11.800 kilo brandstof per uur, voor 366 passagiers.
Een moderne Boeing 787-9 Dreamliner kan ongeveer 290 mensen meenemen, en verbruikt daarbij rond de 5.600 kilo brandstof per uur.
Misschien is het eerlijker om 747-400 in deze vergelijking te betrekken, omdat de KLM deze versie de laatste jaren vooral gebruikte op passagiersvluchten. De 400 kan, wat toevallig, ongeveer 400 personen meenemen en verbruikt ongeveer 10.250 kilo brandstof per uur.
Uiteraard draait vliegtuigeconomie niet alleen om brandstofverbruik, maar het is prettiger om met de Dreamliner te pinnen aan de pomp dan met een 747. Dat mag duidelijk zijn.
Tel daarbij op dat vraag naar grote toestellen flink is afgenomen en de 747's van KLM toch al richting vervanging gingen, en het afscheid is, alleen al op basis van die drie factoren, te verklaren. Bij andere maatschappijen gebeurt hetzelfde, al vliegt het Duitse Lufthansa nog even door met hun nieuwe 747-8 varianten.
De laatste 747's van KLM, aan de grond vanwege de coronacrisis (Foto: ANP)
De Amerikaanse president vliegt voorlopig nog 747
Wie de 747 nog wil zien op vliegvelden, kan vooral bij de vrachtafdeling terecht. Daar zal de 'Jumbo Jet' haar kenmerkende gezicht nog langer laten zien. Daarnaast vliegt de Amerikaanse president voorlopig nog met een 747.
Boeing is druk bezig om twee toestellen om te bouwen naar de wensen van het Witte Huis, en deze vliegtuigen moeten drie decennia als 'Air Force One' meekunnen. Wie de eerste gebruiker wordt, weten we na de verkiezingen op 3 november.
De grote passagierscapaciteit bezorgde de 747 ook wat minder fraaie vermeldingen. Zo was de eerder aangehaalde ramp op Tenerife de dodelijkste uit de luchtvaartgeschiedenis. Een crash met een Japanse 747 in 1985 is met 520 omgekomen inzittenden de dodelijkste crash met één toestel. Ook bij de bekendste vliegramp op Nederlands grondgebied, de Bijlmerramp in 1992 (43 doden), was een 747 betrokken. Overigens was er bij incidenten met de 747 doorgaans sprake van menselijke fouten of andere externe oorzaken.
KLM ontving in 1971 de eerste 747 (PH-BUA) en versleet er door de jaren heen 46. Daarvan landen de PH-BFV (City of Vancouver) en de PH-BFW (City of Sjanghai) zondag voor het laatst onder KLM-vlag op Schiphol. Veel voorgangers maakten na hun afscheid een laatste trip naar het vliegtuigkerkhof in de Amerikaanse woestijn. De laatste toestellen van KLM hebben geluk: die mogen nog even door als vrachtkist.
