Tien jaar vechten tegen Zwarte Piet: 'Wraak kent geen winnaars'

Jerry Afriyie is een van de oprichters van Kick Out Zwarte Piet (KOZP). Sinds hij tien jaar geleden werd opgepakt tijdens de sinterklaasintocht in Dordrecht, werd zijn strijd tegen racisme en Zwarte Piet met het jaar heftiger, maar het einde is in zicht. "Ik wist dat ik pijn ging lijden en dingen zou verliezen."

Wat er ook gebeurt, op 5 december 2025 stapt Afriyie uit alle appgroepen, mailinglijsten en agenda's van Stichting Nederland Wordt Beter en daarmee ook uit actiegroep KOZP.

"Ik heb tegen iedereen gezegd: je krijgt vanaf die dag geen antwoord, geen groen vinkje, niks meer." Afriyie zegt het lachend,

maar is bloedserieus. Dan is het echt klaar. In 2025 heeft hij ruim veertien jaar van zijn leven gewijd aan het verwijderen van Zwarte Piet uit het Sinterklaasfeest. Als het aan KOZP ligt, wordt 2025 ook het jaar waarin Zwarte Piet niet meer in Nederland te zien is.

"Het doel is dat wij als land zeggen: dit kan niet meer", zegt Afriyie, die op elfjarige leeftijd van Ghana naar Nederland verhuisde. "En dat we dat zeggen ongeacht of er wel of geen zwarte persoon in de buurt staat. Het moet de norm worden. Zwarte Piet mag niet langer gezien worden als een kindervriend, maar als een racistisch relikwie uit het verleden. Het Sinterklaasfeest is een prachtige traditie, maar daar hebben we Zwarte Piet niet voor nodig."

Tien jaar strijd tegen Zwarte Piet

• Zwarte Piet is Racisme wordt in juni 2011 opgericht als kunstproject van Quinsy Gario en Jerry Afriyie.
• Tijdens de landelijke sinterklaasintocht in Dordrecht worden beide mannen opgepakt door de politie.
• Kick Out Zwarte Piet wordt in 2014 opgericht.
• Amsterdam presenteert in datzelfde jaar in overleg met KOZP de roetveegpiet.

Zal met Zwarte Piet ook het racisme uit Nederland verdwijnen?

"Racisme zal nooit verdwijnen. Stoplichten zijn ook niet gemaakt met de overtuiging dat niemand meer door rood zal rijden. Racisme bestrijden is een oorlog die je voert. Zwarte Piet bestrijden is een gevecht binnen die oorlog."

Als jullie tegen een gemeente zeggen: 'Gebruik geen zwarte pieten, anders komen we vreedzaam demonstreren', dan is zo'n gemeente zich bewust van de mogelijke onrust. Is dat een vorm van chantage?

"Nee, wij maken gebruik van ons demonstratierecht. Als je niet helpt bij een ongeluk, kun je straf krijgen. Als je ziet dat iemand discrimineert en je doet niks, moet je ook straf krijgen. Men zegt dat wij polariseren. Maar je gaat mij toch niet vertellen dat als wij ergens op de wereld ingrijpen omdat het misgaat, we voor polarisatie zorgen? Sommige mensen zijn bang Zwarte Piet aan te passen, omdat ze daarmee zouden toegeven dat ze al die tijd een racistische figuur in stand hebben gehouden. Nou en! Het gaat erom dat we samen met voortschrijdend inzicht een beter land maken."

Welke prijs heb je betaald voor de strijd tegen Zwarte Piet?

"De beweging werd ieder jaar groter. Ik kreeg het steeds drukker, zag mijn kinderen (van elf en achttien jaar, red.) steeds minder. Ik ben eigenlijk parttime vader. Ik zie mijn moeder in Ghana ook bijna nooit. Ik wil zo graag weer gedichten schrijven, maar ik schrijf alleen maar persberichten en statements. Ik word bedreigd, ben mijn baan kwijtgeraakt. De politie heeft me meermaals mishandeld. Ik heb chronische rugklachten."

Is het dat allemaal waard? 

"Als we werkelijk in een land zouden leven waarin we rekening met elkaar houden en tegen racisme zijn, dan was deze strijd niet nodig. Als je strijdt, moet je opofferingsgezind zijn. Ik wist dat ik pijn ging lijden, dat ik dingen zou verliezen. Maar ik wil dat mijn kinderen een samenleving erven die veiliger is dan de samenleving waarin ik ben opgegroeid. Liever dat dan een fulltime vader. Hun hele leven zal ontregeld en beperkt worden als wij racisme niet bestrijden. "

“Het is een emotionele kwelling voor hen, omdat ze hun vader sinds hun geboorte hebben moeten delen met zijn strijd.”

Jerry Afriyie, oprichter KOZP

Als de jongste 's avonds in bed ligt en papa mist, kan ze zich dan troosten met de gedachte dat haar vader voor een betere toekomst vecht?

"Nee. Misschien voor een deel. Wat ik belangrijk vind, is dat zij later kan worden wat ze zelf wil en dat de maatschappij daar zo weinig mogelijk invloed op zal hebben. Mijn kinderen hebben liefdevolle mensen om zich heen en ik doe echt wel de standaard dingen met ze. Maar ik mis veel sociale aspecten. Ik word bedreigd tijdens een bijeenkomst, terwijl zij liggen te slapen. Het is een emotionele kwelling voor hen, omdat ze hun vader sinds hun geboorte hebben moeten delen met zijn strijd."

In 2018 demonstreerde je met KOZP tijdens de intocht in Eindhoven. Je werd bedreigd, uitgescholden en met eieren bekogeld. Hebben jouw kinderen die beelden gezien?

"Dat zou kunnen. Vooral mijn dochter zit veel op sociale media. Ze vindt het spannend als ze een plaatje van papa op internet ziet. Als je je vader mist, wil je natuurlijk weten wat hij aan het doen is. Ik heb haar uitgelegd waar ik soms tegenaan loop. En dat ons gezin soms bedreigd wordt. 'Deze week gaat mama met jou naar school. Je kan niet zelf fietsen.' Dat is zo zwaar. Er zijn mensen die mij pijn doen, omdat ze me niet begrijpen. Maar als je een halve minuut met mij zou praten, weet ik zeker dat je mij geen pijn meer wil doen."

In ken mensen die Zwarte Piet willen behouden, maar zichzelf niet racistisch vinden. Ik begrijp dat zij dat denken.

"Het probleem is dat er in Nederland gekeken wordt naar intentie en niet naar gevolg. Ik ben in een druk café en ik ga naar de bar. Iemand stapt op mijn voet. Je weet dat die persoon het niet expres doet, maar je hebt een likdoorn en schreeuwt het uit. Dan zegt hij tegen mij: 'Ik bedoelde het niet zo', maar hij staat nog steeds op mijn voet. Als ik vraag of hij zijn voet weg wil halen, antwoordt hij: 'Maar dit is traditie, zo doen we het iedere week hier.'"

Wat adviseer je ouders als hun kind iemand met een donkere huid Zwarte Piet noemt?

"Dat gebeurt nog steeds en genoeg ouders lachen dan gewoon met hun kind mee. De keren dat ik door kinderen Zwarte Piet werd genoemd, had ik het fijn gevonden als de ouder tegen hen had gezegd: 'Nee, schat. Dat is niet Zwarte Piet. Zwarte Piet is een fantasiefiguur. Sorry meneer, ik hoop dat we samen de traditie veranderen.'"

Mag jij wraakgevoelens hebben?

"Ik verdeel activisten in twee groepen: mensen die wraak willen en mensen die rechtvaardigheid willen. Ik zit bij die laatste groep. Iemand die wraak wil, kan het niets schelen als Nederland morgen in de fik staat. Die zal zeggen: 'Lekker voor je.' Maar degene die rechtvaardigheid wil, weet dat als Nederland in brand staat, ook zijn huis in brand staat. En zijn kinderen ook. Die wraak treft ons dan allemaal, maar we vechten als één land, niet tegen elkaar. Ik ben op zoek naar medestanders om de volgende stap te zetten. Wraak kent geen winnaars."

De transitie van Zwarte Piet door de jaren heen

Door: Chris Helt

Beeld: ANP