ANALYSE | HET IMAGO VERSCHIL VAN SANTOKHI ALS CRIMEFIGHTER TOEN, EN ALS PRESIDENT NU

Beeld compilatie: Minister Santokhi toen als minister, en nu als president | Auteur: Armand Snijders

Het is nog geen vijftien jaar geleden dat Chandrikapersad Santokhi als minister van Justitie en Politie de reputatie van crimefighter had opgebouwd. Criminelen deden het in die periode bij wijze van spreken in hun broek voor hem en de klad was in de cocaïnetransporten gekomen. Maar hoe anders is dat nu hij president is. Santokhi had sinds 1982 – na zijn terugkeer uit Nederland – al een behoorlijke staat van dienst binnen het Korps Politie Suriname opgebouwd toen hij op 1 augustus 2005 door president Ronald

Venetiaan werd benoemd tot minister van Justitie en Politie. Hij voerde een strak no-nonsense beleid op het gebied van naleving van wet en recht en liet geen steen op de andere liggen.

Zelfs binnen zijn eigen ministerie zette hij veel, zo niet alles op zijn kop. De criminaliteit werd hard aangepakt, vooral de grote drugsbazen hadden het flink te verduren. Daardoor kreeg Santokhi van verschillende kanten het predicaat ‘crimefighter met lef’ opgeplakt. Ook de illegaliteit in de goudsector pakte hij aan. Veel illegale goudvelden werden door politie en leger schoongeveegd in de op last van de bewindsman opgezette Clean Sweep-operaties. In

het beschermde Brownsberg-reservaat werden tientallen illegale Braziliaanse goudzoekers opgepakt en hun kampen vernietigd.

De al jaren voortvluchtige beruchte Guyanese drugsbaron Roger Khan werd op 15 juni 2006 in Paramaribo gearresteerd tijdens een anti-drugsoperatie. Bij de inval op zijn schuilplaats werden tevens zo’n tweehonderd kilo cocaïne en een aantal vuurwapens aangetroffen. De naam van de ‘Pablo Escobar van Guyana’ wordt genoemd in meer dan tweehonderd moordzaken in Guyana. Hij stond langer dan tien jaar op de internationale opsporingslijst van de Verenigde Staten wegens grootschalig import van drugs in dat land.

Uiteindelijk werd Kahn op 30 juni van dat jaar in het diepste geheim en in opdracht van Santokhi op het vliegtuig gezet naar Amerika. Die uitzetting zorgde in zowel Guyana als Suriname voor veel ophef, omdat in de wet van Suriname vastgelegd is dat een crimineel bij eventuele uitzetting moet worden uitgezet naar het land van herkomst. En Guyana had hem graag zelf willen berechten.

Ook de manier waarop Khan Suriname zou zijn uitgezet, zorgde voor wat vraagtekens. Uiteindelijk werd Kahn in oktober 2009 werd Khan tot veertig jaar celstraf veroordeeld voor onder meer het smokkelen van grote hoeveelheden cocaïne in de Verenigde Staten. Santokhi werd in dat land als dank ‘de grootste Surinaamse bondgenoot van de VS’ genoemd.

Maar het meest nog wordt de toenmalige justitieminister ongetwijfeld herinnerd als de man die er voor een belangrijk deel voor heeft gezorgd dat het strafproces rond de decembermoorden van 1982 op 30 november 2007 eindelijk van start kon gaan en hoofdverdachte Desi Bouterse en de anderen verdachten zich voor de rechters moesten verantwoorden.

Bouterse, die de zaak altijd een politiek proces heeft genoemd, heeft regelmatig de spot met Santokhi gedreven en hem bestempelde als de sheriff, een andere bijnaam die Santokhi sindsdien werd opgeplakt. Ondanks alle tegenwerkingen vanuit het kamp-Bouterse, zal hij op 20 december eindelijk definitief zijn straf horen. Dat is dus onder meer aan Santokhi te danken, die nu als president ook het toekomstige lot in handen heeft van de ex-dictator: gaat hij de cel in of krijgt hij toch gratie van de man die hij ruim tien jaar geleden nog wilde vermoorden?

Terwijl het decemberstrafproces tot de successen van Santokhi gerekend mag worden, is niet alles wat hij als minister heeft opgestart zo goed geëindigd. De operatie Clean Sweep bijvoorbeeld werd ondanks de wervelende start een redelijke mislukking. Vrijwel alle illegale goudzoekers keerden na verloop van tijd terug en gingen vrolijk verder waar ze altijd al mee bezig waren: het omspitten van grote stukken van het Surinaamse natuurschoon in hun zoektocht naar het blinkende goud. De ongrijpbare politie invloeden van buitenaf speelden daarbij een grote rol.

Desondanks fluisterden veel mensen in 2010 hoopvol: als hij nou eens onze president zou kunnen worden, dan gaat het vast goedkomen met Suriname. Het zou nog tien jaar duren voordat die hoop bewaarheid zou worden. Maar uiteindelijk een behoorlijke deceptie werd. Iedereen die had gedacht dat Santokhi ook in zijn hoedanigheid als staatshoofd korte metten zou maken met criminele activiteiten en de daders, is bedrogen uitgekomen.

Om ervoor te zorgen dát hij het hoogste ambt kon gaan bekleden, moest hij wel een coalitie vormen met Abop van oud-rebellenleider Ronnie Brunswijk, die op de opsporingslijst staat van Interpol vanwege zijn veroordelingen wegens drugshandel in Nederland en Frankrijk. Daarmee was de toon gezet voor wat nog komen zou.

Santokhi zwichtte zelfs voor de druk van de Abop-voorzitter en accepteerde dat hij vicepresident werd. Daardoor werden ook in het buitenland de nodige wenkbrauwen gefronst, want daar werd gehoopt dat Suriname na tien jaar Bouterse met een compleet schone lei zou beginnen. Dat was met Brunswijk absoluut niet het geval. Het was in ieder geval de eerste deuk in het onkreukbare imago van Santokhi.

Er zouden vervolgens nog vele nieuwe deuken in zijn imago volgen: allereerst is er sinds zijn aantreden in de havens van Rotterdam, Vlissingen en Antwerpen een behoorlijke toename van het aantal cocaïnevondsten die via Suriname waren verscheept. Volgens de Europese autoriteiten omdat de controle in de Surinaamse haven ernstig tekortschiet. De Franse autoriteiten klagen daarnaast steen en been dat ze worden overspoeld met bolletjesslikkers die via Suriname cocaïne op de vluchten van Cayenne naar Parijs proberen te smokkelen. Twintig procent van de totale cocaïnebehoefte in de Franse hoofdstad zou inmiddels op die manier via Suriname worden geleverd.

Heb je het over drugssmokkel en Frankrijk, dan komt al snel de naam van Abop-ondervoorzitter Joel ‘Bordo’ Martinus naar boven drijven. Die werd door Santokhi ondanks een veroordeling bij verstek door een Franse rechter, aangesteld als directeur van het Nationaal Indoor Stadion. De Surinaamse justitie wilde de flamboyante ‘Bordo’, die zich in veel opzichten net zo probeert te gedragen als Brunswijk, vorig jaar november oppakken op verdenking van onder meer moord en drugshandel. Maar hij wist uit handen van de sterke arm te blijven te blijven omdat hij was getipt. Niemand vroeg zich af hoe dat mogelijk was, ook Santokhi niet. Die heeft nog nooit op de heikele kwestie gereageerd.

Zoals hij ook nooit een reactie heeft gegeven op het feit dat zijn vicepresident de in Nederland veroordeelde en destijds voortvluchtige drugscrimineel Piet Wortel jarenlang een veilig onderkomen bezorgde in Suriname en zelfs een grote hoeveelheid goudstaven voor Brunswijk in bewaring kon nemen. Datzelfde geldt voor de Braziliaanse onthullingen van nog geen twee jaar geleden over de banden die vijf actieve en vooraanstaande politici uit Suriname zouden hebben met drugsbonzen bij onze zuiderburen. Iedere president zou willen weten wie die foute politici zijn, maar vanuit Suriname is nooit om opheldering gevraagd bij de Braziliaanse autoriteiten.

Maar er waren ook kwesties die niets met cocaïne te maken hadden, maar waarbij wel mogelijk strafbare feiten zijn gepleegd, de zogenaamde witteboordencriminaliteit. Zoals de dubieuze oprichting van New Surfin NV en het schandaal rond het Deense HPSG, dat miljarden dollars zou investeren in onder meer een waterstoffabriek. Vooral bij de rol van Ramdin en zijn toenmalige collega Armand Achaibersing van Financiën & Planning werden vraagtekens gezet, maar het Openbaar Ministerie heeft hun betrokkenheid bij beide zaken nooit echt onderzocht.

Al deze zaken bij elkaar, tezamen met de vele andere doofpotaffaires, hebben Suriname inmiddels het imago van een corupte staat gegeven. Het wordt nog niet hardop gezegd om de regering niet tegen het hoofd te stoten. Maar waar vooral in de buitenlandse wandelgangen uitgebreid over wordt gesproken. Dat is iets dat Santokhi – die de reputatie van crimefighter al lang van zich heeft afgeworpen – zich heel goed moet realiseren en zeker mag aanrekenen.

INGEZONDEN