POLITIEK EN PERSVRIJHEID

Auteur: Wilfred Leeuwin.

Met het vonnis van kantonrechter Susanna Shu in de rechtszaak minister Nurmohamed van Openbare Werken (OW) tegen Starnieuws en diens hoofdredacteur Nita Ramcharan, heeft niet alleen Starnieuws een overwinning behaald, maar heeft de rechter ook een belangrijk precedent geschapen.

De uitspraak benadrukt het belang van persvrijheid en vrije meningsuiting en biedt bescherming tegen politieke inmenging.

De procureur-generaal (PG), die de staat Suriname in rechte vertegenwoordigt, nam aan het begin van deze rechtszaak een bijzondere en juiste beslissing: zij zag geen staatsbelang in de kwestie en trok de staat terug uit het proces. Hoewel dit officieel werd toegeschreven aan een regeringsbesluit,

lijkt het erop dat de rechterlijke macht, als onderdeel van de trias politica, hier terecht de uitvoerende macht heeft gecorrigeerd en tegelijkertijd beschermd.

Democratisch gehalte

Het maatschappelijk belang van het vonnis ligt in de positie van de politieke macht ten opzichte van persvrijheid en vrije meningsuiting. Ramcharan gaf na de uitspraak aan dat ze graag had gezien dat de staat in deze kwestie ook formeel was veroordeeld. Haar opmerking wijst op een fundamenteel punt: de staat, regering en ministers behoren de eerste beschermers te zijn van burgerrechten zoals vastgelegd in de grondwet, de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM)

en het Verdrag inzake Burgerlijke en Politieke Rechten (VBPR).

De realiteit in deze zaak laat echter het tegenovergestelde zien. Wanneer de regering werkelijk waarde hecht aan persvrijheid, zoals vaak wordt verkondigd, had de zaak nooit aan de rechter voorgelegd mogen worden. President Santokhi heeft zich hierover niet uitgesproken en ook zijn minister niet aangesproken. Gelukkig zag de PG uiteindelijk in dat de betrokkenheid van de staat onterecht was.

De media en journalisten keken met spanning uit naar een oordeel over de rol van de staat in deze zaak. Dit vonnis benadrukt echter dat het aan overheden is om grondrechten te garanderen en te beschermen, niet te ondermijnen.

Garantie en bescherming

Het World Justice Project (WJP) publiceerde vorig jaar een rapport over de bescherming van burgerrechten door overheden. Suriname werd daarin aangewezen als een land waar de rechtsstaat wordt uitgehold. Op de Rule of Law Index staat Suriname op plaats 81 van 142 landen, met een bedroevende score in vergelijking met 17 andere Caribische landen.

Volgens het WJP komt deze positie voort uit factoren zoals politieke inmenging in de rechterlijke macht, corruptie, een gebrek aan transparantie en het niet naleven van grondrechten. Dit bevestigt dat juist overheden die de rechten van burgers zouden moeten beschermen, vaak verantwoordelijk zijn voor het schenden ervan.

Minister Nurmohamed heeft in deze zaak laten zien onvoldoende inzicht te hebben in zijn rol binnen een democratie. Zijn publieke optredens en eisen in deze rechtszaak tonen dat ego en persoonlijke belangen een belemmering vormen voor het respecteren van persvrijheid. Zijn overtuiging dat zijn eer en goede naam zijn aangetast en bescherming behoeven via een rechterlijke uitspraak, getuigt van een gebrek aan begrip van de principes van de rechtsstaat.

Rule of Law versus Rule by Law

Tijdens een conferentie van het Centrum voor Democratie en Rechtspleging in oktober legde de Nederlandse rechter Ybo Buruma, lid van de Hoge Raad, het verschil uit tussen Rule of Law en Rule by Law. Bij het eerste geldt de wet voor iedereen, inclusief politieke machthebbers. Bij het tweede worden wetten misbruikt door machthebbers om burgers te onderdrukken en hun eigen belangen te dienen.

Deze rechtszaak vertoont kenmerken van Rule by Law: in plaats van persvrijheid te respecteren en te beschermen, probeerde de minister juridische middelen in te zetten om een eenvoudige column te bestraffen.

Maatschappelijke impact

Als de rechter in het voordeel van Nurmohamed had beslist, zou dat verstrekkende gevolgen hebben gehad. Het zou niet alleen Starnieuws en Ramcharan hebben geraakt, maar ook de persvrijheid en het recht op vrije meningsuiting van alle burgers. Het zou een gevaarlijk precedent hebben geschapen, waarbij mediabedrijven zichzelf zouden censureren uit angst voor juridische gevolgen.

President Santokhi moet meer doen dan alleen lippendienst bewijzen aan persvrijheid. Ministers moeten begrijpen dat zij niet hun persoonlijke eer en functie moeten vereenzelvigen, maar openheid en verdraagzaamheid moeten tonen. Het Inter-Amerikaans Hof voor de Rechten van de Mens roept publieke figuren zoals ministers en presidenten op om juist transparanter en toleranter te zijn tegenover kritiek.

Waarschuwing

Het vonnis van de rechter betekent echter geen vrijbrief voor onverantwoord gebruik van persvrijheid of vrije meningsuiting. Geen enkel grondrecht, ook deze niet, is absoluut. Zowel artikel 19 van de grondwet als artikel 19 van het VBPR benadrukken dat deze rechten met verantwoordelijkheid moeten worden uitgeoefend.

In het geval van minister Nurmohamed had hij als individu het recht om naar de rechter te stappen. Maar als minister en lid van de regering had hij beter moeten weten. Zoals de rechter terecht stelt, is er in deze zaak geen sprake van belediging. De minister is juist gewezen op zijn verantwoordelijkheid voor wat er op zijn ministerie gebeurt, inclusief het uitlekken van informatie.

UNITEDNEWS