POKE THE BEER AND FIND OUT: WAAROM HET WESTEN NAAR DE WAARSCHUWINGEN VAN RUSLAND ZOU MOETEN LUISTEREN

Foto: Russische President, Vladimir Poetin. | Bron: RTNews

De recente crisis rond provocaties die de Russische tolerantiegrens testten, toont aan dat het Westen het Kremlin niet langer kan negeren.

We hebben een intense, maar grotendeels onzichtbare crisis doorlopen in de aanhoudende politieke en militaire confrontatie tussen Rusland en het Westen via Oekraïne. De kern van deze crisis is eenvoudig: Kiev en zijn westerse bondgenoten hebben het initiatief in de Oekraïense proxy-oorlog verloren en staan mogelijk op de rand van een nederlaag, zoals hoge westerse functionarissen steeds vaker toegeven.

Als reactie op dit zelf veroorzaakte dilemma, hebben verschillende belangrijke westerse spelers verdere escalatie

gedreigd. Het meest prominent was de Britse minister van Buitenlandse Zaken, David Cameron, die Kiev openlijk aanmoedigde om Britse Storm Shadow-raketten te gebruiken om op Russisch grondgebied te slaan.

De Franse president Emmanuel Macron bleef dreigen met directe – niet langer geheime, zoals nu – interventie van Franse, oftewel NAVO-troepen (Bovendien verscheen er een intrigerend en veelbesproken artikel waarin gesproken werd over een reeds begonnen inzet van 1.500 troepen van het Franse Vreemdelingenlegioen. Hoewel de bronnen moeilijk te verifiëren waren, leken de claims te geloofwaardig om eenvoudig te negeren).

Moskou reageerde op zijn beurt met een reeks strenge waarschuwingen, waarbij de rode

lijnen werden vastgesteld of benadrukt. Rusland kondigde oefeningen aan met tactische kernwapens. Wit-Rusland deed hetzelfde; in het geval van Minsk gaat het uiteraard ook om Russische wapens. Daarnaast kregen de Britse en Franse ambassadeurs een zeer duidelijke waarschuwing over de risico’s die hun regeringen liepen.

Aan het adres van Londen maakte Moskou duidelijk dat een Oekraïense aanval op Russisch grondgebied met Britse raketten Groot-Brittannië zou blootstellen aan “catastrofale gevolgen”, met name Russische vergelding tegen Britse troepen overal ter wereld.

Wat Frankrijk betreft, hekelde Moskou hun “oorlogszucht” en “provocerende” gedrag en wees de Franse pogingen tot “strategische ambiguïteit” af als futiel.

Voorlopig lijkt deze specifieke crisis te zijn afgezwakt. Er zijn signalen dat het Westen de boodschap heeft begrepen. Zo heeft NAVO-chef Jens Stoltenberg bijvoorbeeld benadrukt dat NAVO geen troepen naar Oekraïne stuurt – openlijk, wel te verstaan.

Toch zou het naïef zijn om ons al te gerust te voelen. Want in essentie was deze crisis een botsing tussen enerzijds een westers probleem dat nog lang niet is opgelost en anderzijds een hardnekkig Russisch beleid dat, zo lijkt het, al te veel mensen in het Westen niet serieus genoeg nemen.

Het westerse probleem is dat een nederlaag tegen Rusland in order van grootte erger zou zijn dan de fiasco-achtige terugtrekking uit Afghanistan in 2021. Ironisch genoeg is dat zo omdat het Westen zelf zijn onnodige confrontatie met Rusland heeft opgeladen met de kracht om ongekende schade toe te brengen aan de NAVO en de EU:

Ten eerste, door erop te staan Oekraïne te behandelen als een de facto bijna-NAVO-lid, wat betekent dat Moskou door Oekraïne te verslaan ook Washingtons belangrijkste alliantie zal verslaan. Ten tweede, door grote en groeiende bedragen geld en hoeveelheden voorraden in deze proxy-oorlog te investeren, waardoor het Westen zichzelf heeft verzwakt en, misschien nog belangrijker, zijn eigen zwakte heeft onthuld. Ten derde, door te proberen zowel de Russische economie als de internationale reputatie te ruïneren; het falen van beide pogingen heeft geleid tot een sterker Rusland op deze twee gebieden en, nogmaals, meer beperkingen van de westerse macht onthuld. Ten vierde, door de EU radicaal ondergeschikt te maken aan de NAVO en Washington, is door de geopolitieke schade als het ware gehefboomd.

Sinds het uitbreken van de Oekraïnecrisis in 2013-2014, en de verdere escalatie in 2022, heeft Rusland zich geconfronteerd gezien met essentiële veiligheidsbelangen. Het Westen daarentegen had geen directe veiligheidsbelangen in het conflict. Echter, door een reeks keuzes heeft het Westen ervoor gezorgd dat dit conflict nu wel grote strategische schade kan toebrengen aan hun eigen geloofwaardigheid, cohesie en macht. Overmoed kent immers grenzen. Dit is, in het kort, waarom het Westen in een impasse verkeert en daar ook na deze crisis nog steeds zal zitten.

Aan de andere kant staat het consequente beleid van Moskou, namelijk hun nucleaire doctrine. Veel westerse commentaren hebben de neiging om deze factor te negeren of te bagatelliseren. De herhaalde waarschuwingen van Rusland over kernwapens worden vaak weggezet als bluf. In werkelijkheid zijn deze waarschuwingen echter consistente uitingen van een beleid dat al sinds het begin van de jaren 2000, dus al bijna 25 jaar, wordt ontwikkeld.

Een belangrijk kenmerk van deze doctrine is dat Rusland zich expliciet het recht voorbehoudt om kernwapens te gebruiken in een relatief vroeg stadium van een groot conflict, en voordat een tegenstander dit heeft gedaan. Veel westerse analisten zien dit als een strategie om via escalatie de-escalatie te bereiken. Met andere woorden: een beperkt gebruik van kernwapens om een conventioneel conflict op gunstige voorwaarden te beëindigen door de tegenstander af te schrikken van verdere voortzetting.

De term ‘escaleren om te de-escaleren’ is overigens een westerse term, niet afkomstig uit Rusland. Deze westerse interpretatie van het Russische beleid heeft een belangrijke rol gespeeld in de westerse politiek en debatten, en kent uiteraard ook critici. Sommige analisten wijzen er bovendien op dat het idee van escaleren om te de-escaleren niet uniek is voor Rusland, maar inherent is aan de logica van nucleaire strategie. Ook andere nucleaire machten hebben soortgelijke doctrines gehad, en ongeacht wie het toepast, is het succes ervan niet gegarandeerd.

De Russische nucleaire doctrine is, zoals te verwachten, complex. Terwijl de Franse president Emmanuel Macron er een gewoonte van heeft gemaakt om te pronken met zijn ‘strategische ambiguïteit’, is Moskou in staat om echte, weloverwogen onzekerheid bij zijn tegenstanders te creëren, met minder bluf en meer effectiviteit. Zo benadrukt één aspect van de doctrine dat kernwapens alleen zouden worden gebruikt als het bestaan van de Russische staat in gevaar is, zoals onlangs opnieuw onderstreept door viceminister van Buitenlandse Zaken Sergej Ryabkov. Echter, dit interpreteren als een belofte dat Rusland kernwapens uitsluitend zou gebruiken als Moskou belegerd is en de helft van het Russische grondgebied of de bevolking al verdwenen is, zou dwaas zijn.

In werkelijkheid is er in de Russische doctrine ook ruimte voor het beschouwen van de “onvoorwaardelijke territoriale integriteit en soevereiniteit” van Rusland als kritieke drempels. Hoe weten we dat? Uit meerdere Russische documenten, die hier niet geciteerd hoeven te worden omdat Ryabkov ons ook aan dit facet van het beleid van Moskou heeft herinnerd. In dezelfde verklaring waarin hij het criterium van ‘staatsbestaan’ benadrukte. Daar kan president Macron van leren.

Tot slot is het belangrijk om te benadrukken dat Rusland zich nooit heeft beperkt tot het gebruik van kernwapens, of welk type wapen dan ook, binnen een specifiek lokaal conflict, zoals Oekraïne. Het tegendeel is waar. Moskou reserveert zich expliciet het recht voor om buiten de grenzen van zo’n slagveld toe te slaan. Dit is iets wat president Vladimir Poetin in februari van dit jaar kristalhelder heeft gemaakt in zijn toespraak tot de Russische Federale Assemblee. Precies dezelfde boodschap heeft Groot-Brittannië ook ontvangen in de recente crisis.

Hoe je het ook wendt of keert, de officiële Russische nucleaire doctrine bevat specifieke boodschappen voor potentiële tegenstanders. Moskou heeft deze doctrine consequent toegepast tijdens de oorlog in Oekraïne en in recente waarschuwingen – via oefeningen en diplomatieke demarches – aan zijn westerse tegenstanders.

Het grote struikelblok is echter dat het Westen een historiek heeft van het hardnekkig negeren van Russische waarschuwingen. Dit is precies hoe we überhaupt in deze oorlog terecht zijn gekomen. Rusland waarschuwde het Westen al herhaaldelijk, minstens sinds de bekende toespraak van president Vladimir Poetin op de Münchner Veiligheidsconferentie in – jawel – 2007. De laatste grote waarschuwing kwam eind 2021, toen Rusland – met overigens Sergej Ryabkov op de voorgrond – het Westen een laatste kans bood om het unilateralisme en met name de NAVO-uitbreiding te verlaten en in plaats daarvan een nieuw veiligheidsframework te onderhandelen. Het Westen wuifde dit voorstel weg. Nu nucleaire wapens op het spel staan, is het hoog tijd dat de westerse elites eindelijk leren te luisteren naar serieuze waarschuwingen van Rusland.

GEO|POLITIEK

GERELATEERD AAN: POETIN WAARSCHUWT NAVO VOOR ’REACTIE’ BIJ UITBREIDING