EL SALVADOR: DEMOCRATIE OF DICTATUUR?
| united news | Door: Redactie
Foto: De populaire president van El Salvador, Nayib Bukele. | Bron: Mo.Be
De populaire Nayib Bukele volgt zichzelf op als president van El Salvador, maar daar zijn volgens Jasper Rommel van de ngo FOS wel grote vragen bij te stellen. ‘Hopelijk eindigt El Salvador niet in dezelfde nachtmerrie als Nicaragua.’
Met een overweldigende meerderheid van ongeveer 85% behaalt Nayib Bukele – naar eigen zeggen de ‘coolste dictator ter wereld’ – een verpletterende overwinning bij de presidentsverkiezingen in El Salvador. Zijn partij Nuevas Ideas behaalt volgens de exitpolls maar liefst 58 van de 60 zetels in het parlement. Hierdoor wordt El Salvador het
Het democratische gehalte van deze verkiezingen is echter discutabel. De grondwet verbiedt een tweede termijn als president. Echter, door rechters in het kiestribunaal en het grondwettelijk hof vervroegd naar huis te sturen – opnieuw in strijd met de grondwet – kreeg Bukele vrij spel. Bovendien vonden de verkiezingen zelf plaats tijdens een twee jaar durende noodtoestand, uitgeroepen toen hij de ‘oorlog tegen de bendes’ begon, waarbij alle burgerrechten werden opgeschort.
De kieswet werd gemanipuleerd ten gunste van de president, oppositiepartijen ontvingen geen financiële steun waardoor ze nauwelijks campagne konden voeren,
Hoewel er terechte protesten zijn van oppositie en waarnemers, leidt dit af van de essentie van wat er op zondag 11 februari plaatsvond. Door zijn succesvolle veiligheidsbeleid, populisme en doordachte mediastrategie is Bukele buitengewoon populair, ondanks schendingen van de mensenrechten en autoritair gedrag. Welke andere leider krijgt na vier jaar regeren nog steeds zoveel steun van de bevolking en zo’n mandaat van de kiezers? Bukele heeft veiligheid teruggebracht in een land dat geteisterd werd door bendegeweld, afpersingen en moorden. Om Bertolt Brecht te parafraseren: voor de Salvadoranen komt eerst de veiligheid, dan pas de moraal.
Het bijzondere aan El Salvador is dat de populariteit van de president na vier jaar regeren zelfs nog groter is dan aan het begin van zijn termijn.
De opkomst van populistische autoritaire leiders die de democratie en burgerrechten ondermijnen, is echter een breder fenomeen. Niet alleen in Latijns-Amerika – denk aan Milei in Argentinië – maar ook elders in de wereld, zoals de bestorming van het Capitool in de VS heeft dat laten zien. In deze regio gedijt populistisch rechts op een voedingsbodem van economische en sociale uitdagingen.
Internationale solidariteit met het maatschappelijk middenveld is cruciaal. Het voorbeeld van Nicaragua toont aan wat de risico’s zijn van het ontmantelen van de rechtsstaat, zelfs als dat aanvankelijk niet wordt afgestraft door de bevolking. Het is verontrustend dat Bukele nu al naar manipulaties grijpt, terwijl dit gezien zijn populariteit niet noodzakelijk is. Dit onthult de aard van zijn regime: alles wordt gedaan om de absolute macht te behouden. Hopelijk eindigt El Salvador niet in dezelfde nachtmerrie als Nicaragua.
Dit is ook de bezorgdheid van de gezondheidspartners van FOS in El Salvador. Zij zien hoe organisaties in Nicaragua één voor één worden gesloten door het regime en vrezen hetzelfde lot. Ze worden al gepest met steeds ridiculere administratieve regels om hun erkenning te behouden. Hoewel Bukele in 2021 zijn ‘wet op de buitenlandse agenten’ heeft moeten intrekken, een kopie van de wet in Nicaragua die het werk van maatschappelijke organisaties die steun ontvangen van internationale solidariteitsorganisaties onmogelijk maakt.
Een belangrijke les is te leren uit een van de weinige nederlagen die Bukele heeft geleden: het protest en lobbywerk van het Salvadoraanse maatschappelijk middenveld werd gecoördineerd met internationale ngo’s en de Europese en Amerikaanse ambassades, die stevig druk uitoefenden op het regime. Het zal de komende jaren cruciaal zijn dat internationale ngo’s druk blijven uitoefenen om de stem van het Salvadoraanse maatschappelijk middenveld te versterken.
Salvadoraanse sociale bewegingen, mensenrechtenactivisten en oppositieleden wacht nu de taak om de komende vijf jaar de restanten van de democratie te verdedigen en terug te winnen. Maar wie weet doet zich eerder dan verwacht een kans voor, gezien de economische zorgen onder de bevolking. Ondanks de propaganda zijn de economische cijfers teleurstellend en wordt de inflatie gevoeld door de bevolking, vooral in de gestegen voedselprijzen. De buitenlandse schuld is ontspoord, waardoor Bukele in een zwakke onderhandelingspositie verkeert met internationale crediteuren.
De vraag blijft welk politiek alternatief een sociaal en duurzaam antwoord kan bieden in El Salvador en de regio. Er zijn geen kant-en-klare oplossingen, maar er valt inspiratie te halen uit andere landen op het continent. Structurele hervormingen zoals de regering Petro in Colombia doorvoert op het gebied van pensioenen, de arbeidsmarkt en gezondheid, in tegenstelling tot cliëntelistische sociale projecten, zijn daar een voorbeeld van. Evenals een hernieuwde verbinding van links met een democratisch programma en een onwrikbare houding op het gebied van mensenrechten, zoals de regering Boric doet in Chili.
Het anti-corruptieprogramma en de beloften om de instituties te herstellen, waarmee Arévalo de verkiezingen in Guatemala won, bieden ook hoop. Hopelijk kan dit voorbeeld de komende jaren een inspiratiebron worden in Centraal-Amerika, mogelijk het enige progressieve democratische baken in een regio van dictaturen en dynastieën.
REGIO
| united news | Door: Redactie
