Suriname is kapot. Nu kan het land genezen’

Vonnis Decembermoorden Volgens de krijgsraad is Desi Bouterse schuldig aan medepleging van moord. De huidige president van Suriname besloot in 1982 tegenstanders te „elimineren” om „de macht te behouden”.

Nabestaanden barsten in tranen uit en vallen elkaar opgelucht in de armen. Vanachter uit de zaal van het gerechtsgebouw aan de mgr. Wulfinghstraat klinkt applaus.

Het is rond half 4 lokale tijd in Paramaribo als rechter Cynthia Valstein-Montnor na een urenlange zitting het vonnis in het zogeheten Decembermoordenproces uitspreekt: twintig jaar celstraf voor hoofdverdachte Desi Bouterse voor de moord op vijftien prominente tegenstanders van zijn militaire regime in 1982. Bouterse, destijds legerleider, is volgens

de krijgsraad verantwoordelijk voor de moorden. Sinds 2010 is Bouterse president van Suriname en op dit moment is hij voor een staatsbezoek in China. Naar verwachting keert hij dit weekend terug.
„Dit is een enorme opluchting. Niet alleen voor ons als nabestaanden, maar vooral voor de hele samenleving”, zei Eddy Wijngaarde na afloop van de zitting. Wijngaarde, broer van journalist Frank Wijngaarde die een van de vijftien slachtoffers was, volgt de rechtszaak al sinds 2007. Toen ging het megaproces tegen vijfentwintig verdachten van start. „Er kan nu eindelijk een proces van healing plaatsvinden. Suriname is volledig kapotgemaakt door deze moorden, de samenleving is verscheurd, mensen wantrouwen elkaar. Nu kunnen we als land genezen.”

Onduidelijk is wat er nu verder gebeurt. Er is door de krijgsraad geen gevangenneming van Bouterse gelast. Irwin Kanhai, advocaat van Bouterse, tekende direct hoger beroep aan. Volgens Kanhai kan zijn cliënt op vrije voeten blijven totdat de zaak volledig is beslecht, wat volgens hem wel tien jaar kan duren. De advocaat van de nabestaanden, Hugo Essed, opperde dat Bouterse zou moeten aftreden. 

Fort Zeelandia

Het strafproces draaide om de vijftienvoudige moord die plaatsvond in 1982 in Fort Zeelandia. Bouterse was in 1980 aan de macht gekomen met een coup en had een militaire dictatuur in het land gevestigd. Volgens Bouterse, die zijn schuld tot nu toe altijd heeft ontkend, wilden de vijftien tegenstanders met steun van het buitenland proberen de macht over te nemen. Ze werden opgepakt en volgens hem „op de vlucht neergeschoten”. Maar volgens de krijgsraad is er nooit sprake geweest van een poging tot machtsovername van de slachtoffers en is dit een „verzonnen en verspreid” verhaal. Ook gaf rechter Valstein aan dat vluchten uit Zeelandia niet mogelijk is. 

Lees ook: Twintig jaar celstraf voor president Bouterse om Decembermoorden

Opvallend was hoe uitgebreid de rechter inging op getuigenverklaringen van (ex)militairen en nabestaanden om haar 120 pagina’s tellende vonnis te onderbouwen. Bij bepaalde gevoelige informatie barstten nabestaanden in tranen uit. De verklaring van oud-vakbondsleider Fred Derby, de enige overlevende van de moordpartij, die door Bouterse naar huis werd gestuurd, vormde voor de krijgsraad belangrijk bewijsmateriaal. Derby, die voor zijn dood in 2001 zijn verklaring op tape opnam, zei dat voor hem „vaststond dat Bouterse degene was die de beslissingen nam”. Bouterse zou „heel beheerst en koelbloedig” zijn geweest.
Krijgsraadvoorzitter Valstein verwees naar de schouwing die tijdens het onderzoek is uitgevoerd; hierbij werden 93 kogelinslagen in het fort geteld. De krijgsraad achtte „medeplegen” van de moorden met „voorbedachten rade” bewezen. Volgens Valstein besloot Bouterse zijn politieke tegenstanders te „elimineren” met als doel „de macht te behouden”. Valstein benadrukte stap voor stap hoe de partij van de verdachten jarenlang probeerde de rechtszaak tegen te werken en te stoppen. „Er is door hoofdverdachte nooit zelf een onderzoek ingesteld, zoals hij heeft beweerd en hij heeft ook nooit berouw getoond.” In 2012 had het parlement, waarin Bouterses partij een meerderheid had, een amnestiewet aangenomen, maar die was eerder door de krijgsraad niet van toepassing verklaard. 

Vonnis niet aangekondigd

Het vonnis kwam vrijdag onverwacht omdat de krijgsraad deze week in een verklaring had aangegeven dat de verdachten weliswaar waren opgeroepen, maar dat alleen bekend zou worden gemaakt op welke datum de uitspraak zou volgen. Toen donderdag echter bekend werd dat scholen in de buurt van het gerechtsgebouw dichtgingen om veiligheidsredenen, groeide het vermoeden dat er daadwerkelijk een vonnis zou komen. Informatie vanuit de rechtszaal was gedurende de hele dag summier omdat journalisten de zaal niet meer in mochten met telefoons en computers en er voor velen geen plek meer binnen was. Nieuwsvoorziening kwam vooral van de Surinaamse radiozender ABC, opgericht door André Kamperveen, een van de slachtoffers in december 1982. 

Gedurende de dag hamerde Cliff Limburg, de woordvoerder van president Bouterse, er tijdens uitzendingen van staatszender SRS, op dat er vooral geen onrust en paniek moest ontstaan in de Surinaamse samenleving. „Er is niets aan de hand. De president komt gewoon terug naar Suriname. Dit is een politieke proces waar de oppositie achter zit. Ze zijn jaloers op het succes van onze president die op dit moment in China grote verdragen afsluit”, aldus Limburg. In mei 2020 wil Bouterse bij de verkiezingen weer een gooi naar het presidentschap doen.
Nederland gaf vrijdagavond een reactie, maar dit samen met de VS, het VK, Frankrijk, Duitsland en Spanje. Daarin wordt waardering uitgesproken voor „de uitdagende omstandigheden” waaronder de krijgsraad in Suriname heeft moeten opereren. De zaakgelastigden zeggen dat het „van het grootste belang” is dat de vonnissen „overeind worden gehouden in overeenstemming met de rechtsstaat”.