Grote kans dat jouw voorouders een link hebben met slavernij
Reken maar dat je voorouders een link hebben met het slavernijverleden. Rotterdam speelde namelijk een immens grote rol in dit liefst vergeten deel van de geschiedenis. Maar vergeten moeten we het nou juist niét, zegt historicus Alex van Stipriaan. Daarom schreef hij er een boek over. ,,Je kan niet alleen naar de mooie kanten van het leven kijken.”
Rotterdam profiteerde enorm van de slavenhandel, zegt historicus Alex van Stipriaan. Veel meer dan we nu denken. Er gingen 60.000 slaven met Rotterdamse schepen van Afrika naar Amerika, maar er gingen ook allerlei Rotterdamse producten naar de koloniën over zee. ,,Het
Waarom weten we hier dan zo weinig over? Zijn Rotterdammers zich hier voldoende van bewust? Het antwoord op die laatste vraag is nee, vindt niet alleen Stipriaan maar ook het stadsbestuur. Op die eerste vraag komen we later terug. Om het verhaal van het slavernijverleden onder de aandacht te brengen, werden dit weekend drie boeken uitgebracht.
Het koloniale verleden van Rotterdam
In opdracht van de gemeente Rotterdam deed het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde (KITLV) de afgelopen twee jaar onderzoek naar het koloniale en slavernijverleden
Het koloniale verleden van Rotterdam werd onder leiding van Gert Oostindie gemaakt en Rotterdam, een postkoloniale stad in beweging onder redactie van Francio Guadeloupe, Paul van de Laar en Liane van der Linden.
Beladen onderwerp
Maar er is maar één persoon aan wie de boeken écht te danken zijn en dat is oud-raadslid Peggy Wijntuin van de PvdA. Drie jaar geleden diende zij een motie in om dit beladen onderwerp aan het licht te brengen. En zoals zij zegt, deze boeken zijn pas het begin. ,,Nu is het belangrijk dat ze toegankelijk worden voor het onderwijs en het publiek.”
Lees verder onder de foto.
Peggy Wijntuin diende drie jaar geleden een motie in, deze drie boeken zijn het resultaat. © Privé
Stipriaan, hoogleraar Caribische geschiedenis aan de Erasmus Universiteit, schreef het ook met dat idee. Volgens hem moet eigenlijk iedere Rotterdammer het boek lezen. ,,Je moet het weten omdat het deel is van onze geschiedenis. Het slavernijverleden heeft ons gevormd en manieren van denken die daaruit zijn voortgevloeid, zitten nog steeds vast in ons systeem. Wit is superieur. Zwart is minder goed, mooi en belangrijk. Die gedachte is echt nog niet verdwenen.”
Waarom weten we zo weinig over het slavernijverleden?
Pas als je iets benoemt, kun je er iets aan doen, zo zegt hij. En door onderzoek naar het koloniale en slavernijverleden van Rotterdam naar buiten te brengen, kunnen mensen nooit meer zeggen dat ze het niet wisten. De kennis is er namelijk. De informatie is er, open en bloot en voor iedereen bereikbaar. Lange tijd was dat niet zo.
We zijn liever trots op de dingen waarin een klein land groot kan zijn
Alex van Stipriaan
Daarmee komen we op de vraag: waarom weten we zo weinig over het slavernijverleden van Rotterdam? Dat heeft twee redenen, zegt de historicus. ,,Anders dan in Amerika speelde deze geschiedenis niet in eigen huis, maar in een ander land. En de tweede reden is dat het gewoon heel erg ongemakkelijk is. We zijn liever trots op de dingen waarin een klein land groot kan zijn. Ik heb dat bij mijn eigen ouders gezien. Mijn vader las het boek De hut van oom Tom, maar had geen idee dat Nederland ook een slavernijverleden had. Kinderen leerden dat niet.”
Veel omvangrijker
Een van de belangrijkste conclusies uit het boek van Stipriaan is dat het slavernijverleden van Rotterdam veel omvangrijker is dan gedacht. Rotterdam was bijvoorbeeld niet alleen actief in en voor het Nederlandse slavernijsysteem, maar faciliteerde ook de Spaanse, Engelse, Franse en Pruisische mensenhandel en verwerkte en verhandelde door slavenhanden gemaakte producten uit de Britse en Franse kolonies zoals tabak, suiker en koffie.
Het kantoor van de West-Indische Compagnie (WIC) aan het Haringvliet in Rotterdam. © Privé
Ook opvallend: het Rotterdamse stadsbestuur was zelf actief betrokken bij de slavernij via gemeentelijke investeringen en kredietgaranties en via dubbelfuncties van schepenen, burgemeesters en andere gezagsdragers die ook bewindhebber van de West-Indische Compagnie (WIC) waren.
Voorouders een link met slavernij
,,De kans is heel groot dat voorouders van Rotterdammers een link hebben met de slavernij”, stelt Stipriaan. ,,Dat kan zijn doordat voorouders tot slaaf gemaakte mensen waren. Afrikanen kwamen mee met hun eigenaren naar Rotterdam. Als ze hier aankwamen, waren ze geen slaaf want hier bestond geen slavernij. Zo is een groot deel hier gebleven. Er ontstonden relaties tussen bedienden en hier werden kinderen uit geboren. Dat waren dus niet alleen relaties tussen Afrikanen. Binnen een paar generaties was er een mix ontstaan.”
Afrikanen kwamen mee met hun eigenaren naar Rotterdam. Als ze hier aankwamen, waren ze geen slaaf want hier bestond geen slavernij
Alex van Stipriaan
Maar andersom kan het ook, dat voorouders betrokken waren in de slavenhandel of bijvoorbeeld op de scheepswerf werkten of spijkers, touw of kaas maakten. Allemaal producten die naar de koloniën gingen, waardoor het systeem in stand werd gehouden.
Een afbeelding uit het boek van Stipriaan van tot slaaf gemaakte mensen. © Privé
Kritiek
Niet iedereen was zich daar toentertijd van bewust, maar wel veel meer dan we nu denken, zegt Stipriaan. ,,Ook toen was er kritiek. Nu wordt weleens gedaan alsof het in die tijdsgeest allemaal anders was en mensen simpelweg niet beter wisten, maar ook toen werden er al vraagtekens gezet.”
Nu de verhalen er zijn, moet er nog geluisterd worden, vinden zowel Stipriaan als initiatiefnemer Peggy Wijntuin. ,,Ik ben heel trots, maar dit is slechts het begin”, zegt zij. ,,Als je in Rotterdam woont moet je snappen waarom de stad is zoals die is. Ik loop hier rond, omdat Nederland in Suriname was. Mensen moeten dat weten.”
Als je in Rotterdam woont moet je snappen waarom de stad is zoals die is
Peggy Wijntuin
De tijd is rijp, ziet zij. Na een storm aan demonstraties rondom Black Lives Matter en gesprekken over racisme en discriminatie, komen de boeken op het juiste moment. ,,Ik stond zelf op de Erasmusbrug tijdens de demonstratie en zag hoeveel witte jongeren er waren. Zij snappen dat de samenleving in beweging is en in wat voor stad zij leven. Ik ben benieuwd waar dit nog meer toe gaat leiden.”
