Kiesstelsel #4: Hugo Fernandes Mendes over gematigde democratie en werking van het kiesstelsel in Suriname (V)
De roep naar wijziging van het Surinaams kiesstelsel wordt steeds luider. Het Surinaams kiesstelsel zou niet democratisch genoeg zijn en zelfs onrechtvaardig. SurinameNieuwsCentrale.com verdiept zich in deze kwestie en publiceert een serie artikelen over dit onderwerp.
Wilt u ook een bijdrage leveren aan dit onderwerp? Stuur dan uw artikel naar: SurinameNieuwsCentrale@gmail.com
Klik hier voor een overzicht van deze artikelen.
“Dit is de kern van mijn betoog.”
Door: Mr. Dr. Hugo Fernandes Mendes (Proloog) en en Drs. S. Harinandan Singh
“Ik lees zeker wat hierover wordt geschreven. En ik denk opverschillende fronten zeker mee met wat moet gebeuren. Dat blijkt
Feitelijk staat het huidig kiesstelsel op gespannen voet met de Grondwet. De Grondwet vraagt om een evenredige vertegenwoordiging van de kiezer.
Het huidige kiesstelsel is in een tiental kiesdistricten opgedeeld. Het resultaat van deze indeling is dat bij verkiezingen vanaf 1987 steeds weer blijkt, dat qua aantal een minderheid van de kiezers een meerderheid van het aantal zetels in het parlement verwerft.
De meerderheid van
de kiezers komt derhalve in een forse minderheid van zetels terecht. Dit is de omgekeerde wereld en dat kan uit democratisch oogpunt niet.
De werking van het kiesstelsel is zo gezien zeker in strijd met de evenredigheid die de grondwet voorschrijft. Door de Organisatie van Amerikaanse Staten werd nog eens gewezen op deze abnormaliteit. Suriname moet terug naar een democratisch stelsel, waarin de stem van elke kiezer een gelijke uitkomst heeft. Partijpolitieke belangen zijn geen redenen om de grondbeginselen van de democratie met voeten te treden en in strijd te handelen met de grondwet. Hier moet spoedig een oplossing voor komen.”
Suriname in de categorie der gematigde democratieën
De proloog van de rechtsgeleerde leert, dat het kiesstel in Suriname zeker niet rechtvaardig is. Drie jaar geleden schreef hij in het Nederlandse Juristenblad van 13 juli 2018 in aflevering 27, dat de republiek Suriname vanuit mondiaal perspectief feitelijk behoort tot de categorie GEMATIGDE DEMOCRATIEEN. DAARIN CONSTATEERDE DEZE WETENWSCHAPPER DAT HET CONSTITUTIONEEL BEWUSTZIJN IN DIT LAND WEL HOOG EN CONSISTENT IS. Echter merkte hij op, dat de constitutionele infrastructuur wel fragiel is, want die is gebaseerd op de noodgrondwet van 1987. Helaas is die tot heden niet afdoende gewijzigd, hetgeen allerlei problemen oplevert die hedentendage te zien zijn.
In mijn column van 18 december 2021 (SurinameNieuwsCentrale.com) schreef ik dat deze grondwet onder regie en druk van het toenmalige militaire dictatuur tot stand kwam, hoewel een algemene volksraadpleging daaraan vooraf ging. Overigens waren de leiders van het Front voor democratie al in 1987 van oordeel, dat deze noodgrondwet niet deugde. Evenwel beloofden zij die bij verkiezingswinst te willen wijzigen.
Toen de frontregering na de vrije en algemene verkiezingen in 1988 met meer dan 90% van de DNA zetel aan het bewind kwam was de wijziging van de noodgrondwet geen prioriteit meer. In mijn memoires Verlaten Verleden, 2021 p. 304 schreef ik, dat ik bij een holi phagwa viering in 1993 te Paramaribo tête-à-tête aan de toenmalige premier Henck Arron vroeg of de noodgrondwet van 1987 nog wordt gewijzigd. Zijn antwoord was dat het geen prioriteit van de regering was. Mr. Jagernath Lachmon - toen voorzitter van DNA- die in de buurt zat beaamde zijn antwoord. Ik benadrukte daarbij dat het voornamelijk ging om de wijziging van het kiesstelsel, en de wijze waarop de benoeming en het ontslaan van de president en vice president is geregeld. Dat was aan dove mans oren gezegd. Daarom sta ik geheel achter de opmekring van Fernandes Mendes, die hoopt dat er spoedig een oplossing komt. Maar gelukkig gloort het licht inmiddels aan het einde van de lange donkere tunnel.
Premisse
De aanname hierin luidt als volgt: de hervorming van het kiesstelsel is noodzakelijk voor duurzame en rechtvaardige ontwikkelingen binnen de natie en de maatschappij van Suriname. Deze premisse impliceert, dat het huidge kiesstelsel ondermeer niet leidt tot financieel-economische en sociaal politieke ontwikkelingen in Suriname. Waar de pijn van het kiesstel precies zit wordt in deze column geindiceerd. Daartoe raadpleeg ik een aantal wetenschappelijke publicaties van Fernandes Mendes.
Het bestaande kiesstelsel
In het Surinaamse Juristen Blad van mei 2020 nummer 1 schreef de genoemde wetenschapper, dat onder leiding van president Chan Santokhi de republiek Suriname hopelijk een nieuwe fase van staatkundige ontwikkeling ingaat. Na veertig jaar de gevolgen van de militaire staatsgreep te hebben doorstaan kan nu worden gewerkt aan het op orde krijgen van de basis voor het constitutionele bestel en het herstel van de bestaande sociale en financieel -economische crises in het land, aldus de auteur. Nadrukkelijk constateerde hij, dat de constitutionele infrastructuur in Suriname fragiel is.
Krachtens het kiesstelsel telt de Nationale Assemblee totaal 51 zetels. Na de Grondwet van 1975 werd het aantal parlementariërs op 39 statenleden vastgesteld. Dat aantal werd na de coup van 25 februari 1980 opgeheven en opgetrokken naar 51 DNA-leden. De noodgrondwet introduceerde ook het systeem van district- een resort raadsleden. Bij de verkiezingen van mei 2020 waren er minstens 772 ressortraadsleden en 118 zetels voor de districtsraden. Overigens bestond het gecombineerde stelsel van meerderheid en evenredigheid sinds de onafhankelijkheid van 1975 al.
Huidig kiesstel bepaalt, dat het nieuw gekozen parlement de verkiezing van president en vice president als de voorname taak heeft; indien nodig via de tussenkomst van Verenigde Volksvertegenwoordiging. De auteur licht toe, dat in de VVV al bij de gewone meerderheid de president en vice president kunnen worden gekozen of afgezet. Hij voegt eraan toe dat krachtens artikel 181 van de noodgrondwet het parlement de bevoegdheid heeft te besluiten de president en vice president tussentijds naar huis te sturen. Ook wijst hij erop, dat krachtens artikel 90 van deze Grondwet wet de president verantwoording schuldig is alleen aan DNA.
Pijn huidig kiesstelsel
Volgens Fernandes Mendes leidt de werking van het huidige kiesstelsel niet tot een aanvaardbare afspiegeling van de volkswil in DNA. Hij maakt het duidelijk, dat de keus van het kiesstelsel werd ingegeven door de wens tot een zo goed mogelijke afspiegeling van het electoraat in het parlement. Echter het kiesstelsel leidt vanaf 1987 niet tot een aanvaardbare evenredige afspiegeling in DNA. De rechtvaadrigheid in deze is zoek. In 2018 schreef hij ook, dat de legitimiteit van het kiesstelsel en daarmee van het politieke systeem onder druk is komen te staan.
De opvatting dat het kiesstelsel gebrekkig werkt werd eerder door anderen naar voren gebracht. Pas in 2017 besloot regering Bouterse een Commissie Evaluatie Kiesstelsel in het leven te roepen met als doel te komen tot voorstellen ter verbetering van de werking van de Kieswet. In maart 2018 overhandigde de presidentiële staatscommissie onder leiding van Jules Wijdenbosch het evaluatiedocument aan de ex- president. In december van dat jaar werd het document in DNA aan de orde gesteld, maar de uitkomst werd nooit gepubliceerd. Het ligt ergens in de stoffige bureaula.
Illustratie van de pijn
Voor de verkiezingen van 25 mei 2020 werden ongeveer 350.000 stemgerechtigde kiezers over 10 kiesdistricten verdeeld. Het grootste kiesdistrict Paramaribo kreeg er 17 zetels toegewezen en het kleinste kiesdistrict Coronie kreeg er 2. De ratio daarachter is onbekend. De Grondwet geeft aan dat het kiesstelsel in Suriname gebaseerd moet zijn op het stelsel van evenredigheid.
In zijn optiek leidt dit stelsel in Suriname niet tot een redelijke evenredige afspiegeling van de volkswil in DNA. Zo woont er in de kiesdistricten Paramaribo en Wanica samen 68,1 % van alle stemgerechtigden, terwijl het aantal toegekende DNA-zetel 47 % is en geen 68 %. In de overige kiesdistricten woont maar 31,9 % van de kiezers, maar dat deel werd 27 DNA zetels toebedeeld. Dat is 53% van het totaal aantal DNA-zetels. De billijkheid ontbreekt, want een minderheid van de kiezers uit andere districten verwierf toen een ruime meerderheid in DNA. Hij noemt het verschil een ernstige vervorming van de volkswil. Zie hier weer de onrechtvaadigheid van het huidige kiesstelsel.
Iets anders is, dat bij de verkiezingen van 25 mei 2020 er 220.181 personen kwamen stemmen, waarbij 211.042 geldige stemmen werden uitgebracht. En dat leidde weer tot een sterke vervorming van de relatie kiezers en samenstelling in DNA. De auteur belichtte in zijn artikel, dat in Paramaribo 50% van het electoraat woont en bijvoorbeeld in Coronie maar 0,6%. In Paramaribo waren toen 9557 stemmen nodig voor 1 zetel, terwijl in Coronie met 981 stemmen 1 zetel werd bemachtigd.
Volgens de rechtsgeleerde leverde het kiesstelsel op grond van de verkiezingsresultaten van 25 mei 2020 een groot ‘niet- evenredigheid’ op. De legitimiteit van het kiesstelsel en het politieke systeem als geheel in Suriname staan dus flink onder druk. DNA als wetgever heeft een voorname taak hierin.
Licht gloort aan het einde van de donkere tunnel
Net voor het viraal gaan van deze column bereikte mij het verheugende bericht, dat president Chan Santokhi op 20 december- bij de behandeling van de ontwerpwet, houdende een meerjaren ontwikkelingsplan 2022-2026- in DNA liet weten dat een consensus bestaat over de wijziging van het kiesstelsel in de top van de regering. Het staatshoofd verklaarde daarbij, dat over deze zaak eerst in de coalitie wordt besproken. En na dat overleg ook met de maatschappelijke organisaties wordt nagegaan welk kiesstelsel het meeste geschikt is, dat wel appelleert aan de democratische beginselen en rechtvaardigheid van het kiesstelsel ten aanzien van de burgers en de staat.
Kortom het ligt nu aan de leden van DNA om er serieus werk van te maken. Frappant is het wel, dat de voorzitter van de VHP wijlen mr Jagernath Lachmon al in 1949 tevergeefs had gepoogd het toenmalige kiesstelsel te wijzigen. Wellicht kan VHP- fractie zijn werk nu afmaken.
Op de aankondiging van het staatshoofd in DNA, dat voor de wijziging van het huidige kiestelsel in de regeringsingstop al consensus bestaat reageert Fernandes Mendes op de volgende wijze. “Om voorgaande reden is de recente formele aankondiging van de president dat het kiesstelsel wordt gewijzigd een mogelijk positieve doorbraak. Uiteraard kan pas een oordeel worden gegeven wanneer concrete plannen worden gepresenteerd”
Het zal van staatsmanschap getuigen als deze president daadwerkelijk tijdens deze ambtsperiode het huidige kiesstelsel tot een rechtvaardige kiesregeling kan laten veranderen door de wetgever.
In mijn volgende column bespreek ik de Nota Wijdenbosch Commissie Evaluatie Kiesstelsel van mei 2018 en de halfslachtige behandeling daarvan in DNA dat najaar.
Contact: singhs@hetnet.nl
Geraadpleegde literatuur:
- Overzicht kiesstelsels en werking kiesstelsel Suriname, lezing Onafhankelijk Kiesbureau, 31 maart 2008
- Hugo Fernades Mendes: Actuele constitutionele ontwikkelingen in Suriname, Nederland Juristenblad 13 -7 2018
- Hugo Fernades Mendes : verkiezingen in Suriname en de werking van het kiesstelsel
- Hugo Fernandes Mendes : Herziening Grondwet 1987; een nieuwe constitutionele agenda2020-20226, Surinaamse juristen blad mei 2020 nr 1
- S. Harinandan Singh: Verlaten Verleden, memoires 2de druk ISBN : 9789403611044, Mijn bestseller Rotterdam
