Het huis van verzetsheld Anton de Kom valt bijna om

Het aantal pogingen is niet meer op de vingers van een hand te tellen. Gemiddeld om de vijf jaar wordt een plan gelanceerd om de vroegere woning van de schrijver, activist en verzetsheld Anton de Kom in Paramaribo op te knappen. De ene keer komt het initiatief vanuit Nederland, de andere keer vanuit Suriname. Het resultaat is

Het geld is het probleem niet, vertelt Paul Morel van Stadsherstel, de Amsterdamse organisatie die monumentale panden koopt en opknapt, en nauw contact onderhoudt met de zuster­organisatie Stadsherstel Suriname. “We praten over ongeveer 2,5 ton in euro’s. Maar dit is ­typisch een project waar altijd geld voor te vinden is. Alleen: het initiatief moet echt uit Suriname komen. Het moet daar gebeuren.”

Dat laatste lijkt een onderdeel van het probleem. De Kom maakte deel uit van het Nederlandse verzet tegen de Duitse bezetter, maar was voor de Tweede Wereldoorlog als nationalistische activist in

Iedereen was enthousiast

Dat merkte bij voorbeeld de gemeente Amsterdam dat de restauratie van het huis van De Kom in 2002 opnam op een lijst met projecten in het kader van de samenwerking met Suriname. “Er lag een mooi plan op tafel voor een klein museum met bibliotheek,” herinnert een ambtenaar zich die niet met zijn naam in de krant wil. “De restauratie zou worden gedaan door leerlingen van de vakopleiding in Suriname.”

Alle partijen waren enthousiast. Aanvankelijk ook de nabestaanden van De Kom die financiële garanties hadden gevraagd voor een periode van tien jaar. Die zekerheid kwam er ook, maar daarna verzandde het. De ambtenaar: “Het is nooit duidelijk geworden waarom. Het is ook niet gelukt dat persoonlijk te vragen. Er was nog wel een afspraak gemaakt, maar niemand kwam opdagen.”

In erbarmelijke staat

In 2007 was het de stichting Mooi Suriname uit Almere die het initiatief nam voor een opknapbeurt. De aftrap van de actie kreeg ruim aandacht in de media, de afloop niet. “Het bleek een zeer lastig traject,” blikt oud-voorzitter Miriam Griffith terug. “De besprekingen verliepen uiterst stroperig. Ontzettend jammer, want Anton de Kom heeft een belangrijke rol gespeeld voor Suriname. Hij verdient een beter huis.”

Dat vindt ook de stichting Anton de Kom, die de woning in eigendom heeft. ‘Het huis van Anton de Kom verkeert in erbarmelijke staat,’ laat de nieuw aangetreden voorzitter en kleinzoon Jules de Kom vanuit Suriname via de mail weten. ‘Net als velen wil de stichting graag dat daar verandering in komt en het huis wordt hersteld. De stichting beschikt niet over voldoende middelen om het herstel te financieren.’

Het geboortehuis van De Kom staat in Frimangron, waar zich na de afschaffing van de slavernij de eerste vrije slaven vestigden. De Kom gebruikte het huis, feitelijk een eenkamerwoning met een klein erf, in 1933 korte tijd als uitvals­basis voor zijn vakbondswerk. Vier maanden na zijn aankomst in Suriname werd hij door het koloniaal gezag, voorzien van het stempel onruststoker, op de boot naar Nederland gezet.

Over de mislukte pogingen om de woning op te knappen, drukt Jules de Kom zich diplomatiek in algemene termen uit. ‘Van verschillende kanten zijn er aanbiedingen gekomen. Echter bleek dat deze partijen wilden bijdragen maar voorwaarden stelden, of werden gedreven door politieke belangen waar de stichting niet mee akkoord kon gaan.’

Dat blijft een keerzijde van de heldenstatus: dat de held postuum voor allerlei karretjes wordt gespannen. In Suriname werd Anton de Kom het boegbeeld van de militairen na de staatsgreep van 1980. Nog steeds hangt zijn geschilderde portret op het hoofdkwartier van de Nationale Democratische Partij van president Desi Bouterse. Het is geen geheim dat binnen de familie met gemengde gevoelens wordt gekeken naar dat eerbetoon.

Uit de politieke sfeer

Daarom is het belangrijk dat de restauratie uit de politieke sfeer wordt getrokken. Paul Morel van Stadsherstel: “We hebben tien jaar geleden nog een uiterste poging gedaan. We hebben toen moeten concluderen dat het niet ging lukken. Maar als ik in Suriname ben, ga ik er altijd even kijken. Stadsherstel Suriname zou er nog steeds dolgraag mee aan de slag gaan.”

Jules de Kom, via de mail: ‘Anton de Kom is voor ons allemaal een held, een nationale figuur in Suriname en een inspiratiebron voor vele anderen. De stichting staat open voor nieuwe voorstellen van onafhankelijke partijen en zal serieuze plannen in overweging nemen.’

Beroemd boek

Zaterdag is het 122 jaar geleden dat Gerard Cornelis Anton de Kom (1898-1945) in Paramaribo werd geboren. In Amsterdam kreeg De Kom een plein naar zich vernoemd, en een standbeeld dat in 2006 werd onthuld. Stadsherstel knapte de woning in de Reestraat op, waar De Kom in 1920 korte tijd woonde. Deze maand komt ook de zeventiende druk uit van Wij slaven van Suriname, zijn beroemde boek uit 1934 waarin hij oproept tot vaderlandsliefde en nationalisme. Ter gelegenheid van zijn geboortedag wordt morgen bij de Vereniging Ons Suriname een debat gehouden over de nalatenschap van De Kom. Meer informatie op theblackarchives.nl.