Mediation naast Rechtspraak

In de afgelopen dagen is er terecht ruimschoots aandacht besteed aan het prachtige, boeiende gedenkboek 155 jaar Hof van Justitie Suriname. Dit stimuleerde mij om opnieuw aandacht te vragen voor mediation naast rechtspraak, mede gezien het feit dat de rechterlijke macht nog steeds zwaar overbelast is.

Mediation is een instrument voor buitengerechtelijke geschillenoplossing dat uitstekend naast rechtspraak kan functioneren. Niet elk

(dreigend) conflict hoeft namelijk aan het oordeel van een rechter te worden voorgelegd. Partijen kunnen dit vaak ook zelf, met behulp van een onafhankelijke en professioneel opgeleide mediator, oplossen. Het voordeel hiervan is dat partijen — die ik in een mediationtraject ‘deelnemers’ noem — zelf betrokken blijven bij het komen tot een oplossing die voor beide deelnemers werkbaar en dus win-win is.

Mediation is geen toverstok; het is hard werken. De belangrijkste voorwaarde voor mediation is vrijwilligheid. Deelnemers moeten namelijk bereid zijn zich in te zetten om tot een oplossing te komen. Zelf nodig ik potentiële deelnemers eerst uit voor een

informatiesessie, die kosteloos en vrijblijvend is. Tijdens deze sessie staan behalve kennismaking ook de volgende zaken centraal: wat is mediation, wat mogen de deelnemers aan het traject van mij en van het proces verwachten, en wat verwacht ik als mediator van de deelnemers. Op basis van deze informatie beslissen de potentiële deelnemers of zij openstaan voor mediation.

Een andere belangrijke pijler van mediation naast vrijwilligheid, is geheimhouding en vertrouwelijkheid. Wat deelnemers bespreken in het mediationtraject wordt niet met derden gedeeld en verschijnt dus ook niet op social media of in de krant. Deze geheimhouding wordt onder meer vastgelegd in de mediationovereenkomst waarmee het traject van start gaat. Voor mij als mediator begint deze geheimhouding al bij de informatiesessie en blijft bestaan, zelfs als een van de potentiële deelnemers zou besluiten geen mediation te willen.

Andere kenmerken van mediation zijn dat een (dreigend) conflict relatief snel opgelost kan zijn (soms zijn 3 of 4 gesprekken voldoende) en dat het kostenbesparend is. Onduidelijkheid over de uitkomst van een juridische procedure en op welk moment er vonnis wordt gewezen, kan namelijk in veel gevallen een grote kostenpost zijn (omdat bijvoorbeeld een project stilligt of beslissingen worden aangehouden). Bovendien, zelf betrokken zijn bij het werken aan een win-win oplossing betekent dat je nog steeds het heft in eigen handen hebt en invloed hebt op de oplossing, in plaats van dat de rechter op basis van juridische overwegingen een beslissing neemt die in het voordeel van de ene partij en daardoor in het nadeel van de andere partij uitvalt. Of er zijn twee ‘verliezers’ omdat de feitelijke oorzaak niet is opgelost.

Zakelijke mediation biedt een alternatief dat verder gaat dan de gangbare juridische aanpak. Het draait om het vinden van een wederzijds aanvaardbare oplossing, waarbij beide deelnemers in een vertrouwelijke setting actief deelnemen aan het proces. Er is dus geen winnaar of verliezer, maar een win-win oplossing; zeker als mediation in een vroeg stadium wordt ingezet. Gevoelige informatie komt niet op straat te liggen, er komt een snelle oplossing, en vaak ook herstel en versterking van zakelijke relaties — een niet te onderschatten aspect in onze kleine Surinaamse samenleving. Dit geldt zeker ook voor conflicten op de werkvloer, in een tijd waarin gekwalificeerd personeel schaars is. Of conflicten in de familiesfeer, met soms langdurige en verstrekkende gevolgen. Door mediation in te zetten kunnen dergelijke conflicten opgelost worden.

Mijn ervaring is dat de aanleiding voor een juridische procedure vaak geen juridisch conflict is, maar het gevolg van misverstanden, vergissingen, andere verwachtingen, of bejegening van de ander. Deze zaken worden, als partijen er zelf niet uitkomen, in een juridisch keurslijf gegoten, en partijen komen in een gerechtelijke procedure tegenover elkaar te staan.

Sinds 2021 heeft het Hof van Justitie overigens de comparitie na antwoord (cna) geïntroduceerd waarbij partijen niet eindeloos blijven doorprocederen, maar in een vroeg stadium (na de conclusie van antwoord) door de rechter worden uitgenodigd om tot een schikking te komen. Ik heb hierover in 2021 op dit medium een artikel geschreven.

Nadat de deelnemers tot een oplossing zijn gekomen, wordt het mediationtraject afgesloten met een vaststellingsovereenkomst, waarin de gemaakte afspraken door de mediator in overleg met de deelnemers worden vastgelegd. Soms wordt na een aantal maanden nog een evaluatiegesprek afgesproken om na te gaan of de gemaakte afspraken werkbaar zijn c.q. het conflict daadwerkelijk is opgelost.

Kortom: Mediation is een effectief alternatief naast rechtspraak dat ik conflictpartijen graag in serieuze overweging geef. Los het samen op; naar de rechter kan je altijd nog!

Namens de stichting Mediation Professionals Suriname (MPS)Mr. Judith van der Gugten, advocaat-mediator