Kiesstelsel #8: Naar eerlijk en rechtvaardig kiesstelsel conform bromtjie djarie ideologie

Door de aandacht in de media raakt de samenleving beter op de hoogte van het Surinaamse kiesstelsel, dat in feite nimmer eerlijk en rechtvaardig is geweest. Sterker nog. Keer op keer is gebleken dat winnende partijen het niet konden waarmaken, dat ze alle burgers op gelijkwaardige wijze wilden behandelden. Meestal was dat toe te schrijven aan de kieswet met een kiesstelsel, dat nepotisme, politieke rancune , achtertstelling en machtsvertoon van politiek leiders mogelijk maakt.

De roep naar wijziging van het Surinaams kiesstelsel wordt steeds luider. Het Surinaams kiesstelsel zou niet democratisch genoeg zijn en zelfs onrechtvaardig. SurinameNieuwsCentrale.com verdiept zich in

deze kwestie en publiceert een serie artikelen over dit onderwerp. 

Wilt u ook een bijdrage leveren aan dit onderwerp? Stuur dan uw artikel naar: SurinameNieuwsCentrale@gmail.com

Klik hier voor een overzicht van deze artikelen.

Daar kan een eind aan worden gemaakt. De panacae ligt in het wijzigen van de kieswet en het kiesstelasel. Dat zal de weg vrijmaken voor een eerlijk en rechtvaardig kiesstelsel, welk in de lijn van bromtjie djarie ideologie wordt getransformeerd en de burgers meer rechtdoet aan hun behoeften. Prominent op de verlangslijst van wijzigingen van het kiesstelsel is het rechtstreeks kiezen van de president op de dag van

de algemene en vrije verkiezingen zelf. Hij of zij formeert de regering.

Wetenschappelijke constateringen

Bijna 30 jaar geleden schreven Dr. Lila Gobardhan-Rambocus & Dr.Maurits Hassankhan in hun publicatie (Immigratie en ontwikkeling,p.29  Paramaribo, ADEK 1993), dat door invoering van  districtenstelsel de etnische politiekvoering werd aangewakkerd. Anno 2022 zou men verwachten, dat traditioneel-etnische stemgedrag geen sterke rol speelt bij de stemkeuze.  Recentelijk toonde de afgestudeerde Vidya Narain ( ADEK),  dat ‘Etniciteit en Stemkeus’ zelfs in het kiesdistrict Paramaribo voorkomt. Het zou interessant zijn geweest, ware deze studie ook in de distrciten plaatsvond. De resultaten zouden met elkaar kunnen worden vergeleken. Met haar studie heeft ze duidelijk gemaakt, dat in het stedelijk kiesdistrict etnischgebonden stemkeuze significat bestaat. Tegen het lich van  een rechtvaardige samenleving en de bromtjie djarie ideologie is dat onkan.

Illustratie van etniciteit en effect op stembusuitslag 

De  belangrijkste conclusie van de genoemde studie was, dat er aantoonbaar bewijs bestaat over de stemkeuze op grond van etniciteit van de kiezer en de DNA-kandidaat op de kiezerslijst van een partij. Per resort bleek bij de verkiezingen van mei 2020 een duidelijke relatie te bestaan tussen etniciteit en stemkeuze. Dat was het geval bij de verkiezingen in 2010, 2015 en 2020. Bij de VHP werd een significant positief verband met de Hindoestaanse kiezers gevonden. Maar de VHP trok in 2020 ook veel Javaanse kiezers aan. Dat kwam m n door de kandidaatstelling van personen met Javaanse herkomst op verkiesbare plaatsen van deze partij. Deze situatie leert ons dat verandering van stemgedrag mogelijk is door kieslijsten (dwingend) multetnisch te doen opstellen.

De ABOP had een hele sterke positieve aantrekking naar de Marronkiezers toe. Dat kwam door de kandidaatstelling van personen met Marron achtergrond. Bij de NDP bleek in 2010, dat er een positief verband was tussen Marrons en partijkeuze voor NDP. Hoe dat later veranderde verdient een studie. Bij de NPD was de aantrekkingskracht naar Afro-Surinaamse kiezers in 2010 ook duidelijk, maar in 2015 en 2020 was sdat terk veranderd. Waarschijnlijk kwam dat door wisseling van leedidrschap en teleurstelling bij achterban. Bij de Javaanse kiezers was de verschuiving in kiesgedrag heel divers. Dat wil zeggen dat meerder factoren hier de stemkeuze  beinvloedden. Een gedegen studie zal een verklaring voor vinden. Vooralsnog stel ik vast dat de factor etniciteit zeker nog een bepalende rol speelt.

Naar eerlijk en rechtvaardig kiesstelsel

De vraag is wat van het kiesstelsel moet worden gewijzigd?  Er zijn diverse inzichtigen daarontrent kenbaar gemaakt.

1. De voorzitter van PRO Gerold Sewcharan had in november vorig de voorzitter van DNA schriftelijk aangeschreven, dat recht moet worden gedaan aan de stem van elke Surinamer. Zijn partij is voorstander van een landelijk evenredigheidstelsel, waarbij de stem van elke kiezer evenveel politiek gewicht krijgt en voor ieder dezelfde regels gelden om gekozen te kunnen worden. 
2. DA 91 deed al in 2019  het verzoek aan DNA tot de wetswijziging ten einde het verbod op pre-electorale combinatie van politieke partijen op te heffen en de betaling van borgsom voor deelname aan de verkiezingen wordt ingetrokken.
3. Ramdhan Advocaten meldde onlangs, dat aan politieke partijen eisen moeten worden gesteld, welke voldoen aan de normen van de grondwet. Politieke partijen moeten verplicht worden om het bestuur van hun partij alsook op hun kieslijsten kandidaten op verkiesbare plaatsen te zetten die  een afspiegeling zijn van de multi-etnische samenleving. 
4. Op face book reageerde  Khadir A, dat niet het stelsel onrechtvaardig is maar wel het resultaat van het kiesstelsel onrechtvaardig uitkomt. Etnisch stemmen vindt hij als het probleem.
5. Mr J. Van Dijk- Silos gaf recentlijk haar standpunt op social media door, dat bij de wijziging van het kiesstelsel ook de wijziging van de instituten voor de verkiezingen aan de orde moet komen. Haar idee is dat er een Onafhankelijke Verkiezings Autoriteit (OVA) moet komen die op eerlijke en rechtvaardige wijze het verkiezingsproces van begin tot eind moet leiden. 

Zekerheid van tweederde meerderheid in DNA als voorwaarde 

Om tot de wijziging van kieswet en kiesstelsel te komen zal tweederde meerderheid in DNA nodig zijn. Bepaalde juristen menen dat de wil tot hervorming synchroon moet lopen met de wil van het volk en tegelijkertijd met de bereidheid van minstens tweederde meerderheid in DNA. Zij menen dat aan die voorwaarden nog lang niet is voldaan. Er is dus vel werk aan de winkel voor mediawerkers een opiniemakers in de samenleving.  

Maar zeer belnagrijk is, de toesting van het kiesstesel en de kieswet door het Constitutionele Hof. Haar uitspraak zal ongetwijfeld veel invloed hebben op de politiek, parlentariers  en het electoraat. 
Eerder gaf DNA voorzitter Marinus Bee te kennen, dat burgers geen initiatief wetten kunnen indienen bij het parlement, maar wel een aanzet daartoe geven. Hij liet daarbij weten, dat het parlement zal kijken naar het meest rechtvaardigst kiessysteem. De vraag is nu wanneer het parlement haar wetgevende verantwoordelijk oppakt om de wens tot wijziging van het kiessteslsel in gang te zetten. Tegen het einde van 2021 kondigede president Santokhi in DNA aan dat bij de regeringestop er concensus bestaat over de wijziging van het kiesstesl.

Een eerlijk en rechtvaardig kiesstelsel anno 2025 of eerder lijkt geen luxe, maar een noodzaak te zijn. Vooaral ook om het etnisch stemgedrag te transformeren in de lijn van de brontji djari ideologie. 

Drs. S. Harinandan Singh /singhs@hetnet.nl