Branden in Brazilië bedreigen jaguars, huizen en planten

Een jaguar rust uit in een gebied dat onlangs is verschroeid door bosbranden in het Encontro das Aguas-park in de Pantanal-wetlands nabij Pocone, in de deelstaat Mato Grosso, Brazilië. (Foto's: AP)

Brandweerlieden in de Braziliaanse Pantanal-wetlands vierden eerder deze maand het einde van het brandseizoen op Facebook en zeiden in een bericht van 7 november dat "het een opluchting is voor

iedereen die in de regio woont."Ze spraken te vroeg.In de eerste twee weken van november verwoestten branden, aangewakkerd door ongewoon droog en heet weer, bijna 770.000 hectare van 's werelds grootste tropische wetlands, zo blijkt uit voorlopige cijfers van de Federale Universiteit van Rio de Janeiro. Dit is verantwoordelijk voor 65% van de schade die dit jaar door branden in de regio is aangericht.Het Braziliaanse Nationale Instituut voor Ruimteonderzoek, een federaal agentschap, heeft in de eerste 17 dagen van november 3.380 branden in de Pantanal ontdekt, vergeleken met slechts 69 in dezelfde periode een jaar geleden, en ruimschoots hoger dan eerdere records uit het brandseizoen die teruggaan tot 1998.Volgens het Wereld Natuur Fonds herbergt de Pantanal duizenden planten- en diersoorten, waaronder 159 zoogdieren, en zijn er veel jaguars. Tijdens het regenseizoen treden rivieren buiten hun oevers, zetten het land onder water en maken het grootste deel ervan alleen per boot en vliegtuig bereikbaar. In het droge seizoen komen natuurliefhebbers samen om de normaal gesproken heimelijke jaguars te zien loungen op de rivieroevers, samen met ara's, kaaimannen en capibara's.Een groot deel van het Encontro das Aguas-park (Ontmoeting van de Wateren), gelegen op de grens van de deelstaten Mato Grosso en Mato Grosso do Sul – bekend om zijn grote jaguarpopulatie – was van smaragdgroen naar donkerbruin veranderd. Een team van Associated Press-journalisten op de grond zag een grote jaguar zijn poten likken aan de oevers van de rivier, liggend op een bed van verbrande vegetatie."Als dit elk jaar zo doorgaat, zullen er geen jaguars meer zijn, ze zullen weggaan, ze zullen een manier vinden, net als mensen en naar de stad rennen", zegt Leonisio da Silva, een 53-jarige bewoner van het park. "Het gaat eindigen."Jaguars in het park, dat meer dan 1.000 vierkante kilometer beslaat, zijn gewend aan menselijke observatie en zijn al meer dan 15 jaar een van de belangrijkste trekpleisters voor ecotoerisme. Het behoud ervan en dat van hun natuurlijke habitat zijn essentieel in een regio.Brandweerlieden, troepen en vrijwilligers werken dag en nacht om de branden te blussen, die niet alleen de rijke fauna en flora van de regio bedreigen, maar ook huizen en toeristische pensions.En er zijn weinig vooruitzichten voor enige hulp van regenval op de korte termijn."Dit is zo atypisch", zegt Renata Libonati, die het waarschuwingssysteem van de Federale Universiteit van Rio de Janeiro voor branden in de Pantanal coördineert. Het vuurseizoen eindigt meestal in oktober, wanneer de lucht vochtiger wordt en het begint te regenen. "Wat we zien is een verlenging van het brandseizoen."Libonati zei dat de hittegolf die deze week door een groot deel van Brazilië trok, in combinatie met het El Niño-fenomeen heeft geleid tot hogere temperaturen en drogere weersomstandigheden, die beide gunstig zijn voor branden.

Brandweerlieden en autoriteiten in de Pantanal-regio worden ook geconfronteerd met een logistieke nachtmerrie.

Bosbranden verwoesten een gebied nabij de Transpantaneira, ook bekend als MT-060, een weg die de wetlands van de Pantanal doorkruist, nabij Pocone, in de deelstaat Mato Grosso, Brazilië. (Foto: AP)

Angelo Rabelo, voorzitter van een lokale milieugroep die toezicht houdt op een beschermd gebied van ongeveer 300.000 hectare, leidt zijn eigen brandweer, die momenteel uit acht leden bestaat, en werkt samen met een klein team van nationale bosbrandweerlieden. "Toegang tot sommige gebieden, vooral de brandhoofden, impliceert noodzakelijkerwijs … de komst van helikopters", zei hij.De staat Mato Grosso do Sul lanceerde op 14 november een gezamenlijke taskforce, die de volledige vloot van vliegtuigen van de staat mobiliseerde om brandweerlieden te helpen, door water op branden te laten vallen of brandweerlieden naar de meest afgelegen locaties in de regio te laten vliegen. Ook werd de noodtoestand uitgeroepen in vier gemeenten die het zwaarst getroffen waren door bosbranden en waar parken en beschermde gebieden bijzonder gevaar liepen.De naburige deelstaat Mato Grosso zei dat het ook zijn personeelsbestand had versterkt, met ongeveer 200 federale en staatsbrandweerlieden ter plaatse. De staatssecretaris van Milieu zei dat het nog eens 6,4 miljoen reais (1,3 miljoen dollar) in de regio zal investeren.Er zijn hevige branden gemeld rond de belangrijkste toegangswegen tot het bioom, of een gebied dat is geclassificeerd op basis van de soort die op die locatie leeft. Video's die op sociale media werden gedeeld, lieten een auto zien die over de snelweg BR-262 reed, met vlammen aan elke kant, alsof hij door een vuurgang reed.Dikke rook die uit de branden kwam, verminderde het zicht deze week, waarbij de Federal Highway Police op een gegeven moment de BR-262 sloot en berichtte over een neerstorten van een klein privévliegtuig, waarbij vier gewonden vielen. Gebrek aan zichtbaarheid belemmerde ook de reddingswerkzaamheden, aldus brandweerlieden.Sommigen ter plaatse raakten ook gefrustreerd door de ogenschijnlijk trage reactie van de autoriteiten.Enderson Barreto, een 25-jarige dierenarts in Porto Jofre, een kleine gemeente dicht bij het Meeting of the Waters-park, zei dat de hulpvragen van hem en andere collega's weken geleden onbeantwoord bleven, totdat het te laat was."We hebben verschillende keren gewaarschuwd in verband met de branden", zei Barreto, eraan toevoegend dat mensen hen vertelden dat ze te alarmerend waren. "Er had met meer energie moeten worden geblust als de branden niet zo groot waren. Tegenwoordig is het totaal uit de hand gelopen."Als hij geen dieren uit de branden redt, helpt Barreto brandweerlieden bij het bestrijden van de vlammen. Hij zei dat de gevolgen 'onmeetbaar' waren.Branden komen vaak voor in de Pantanal en de vegetatie kan zich bij regen snel herstellen. Maar wanneer de branden te intens zijn of dichter beboste gebieden aanvallen, blijven de wilde dieren die overleven, achter zonder leefgebied.De branden van dit jaar zijn voorlopig niet zo dramatisch als die van 2020, toen de vlammen meer dan 3,5 miljoen hectare wetlands, of ongeveer 30% van de Pantanal, overspoelden, waarbij talloze dieren, waaronder jaguars, omkwamen en gewond raakten.Van waar hij stond, zei Barreto, lijken kleine reptielen en amfibieën de belangrijkste slachtoffers van de tragedie van dit jaar."Het zijn onzichtbare slachtoffers, maar ze vormen de basis van de keten, voor het evenwicht van dit ecosysteem", aldus de jonge dierenarts.