Van ossodressie naar wettelijk erkende etnobotanische medicijnen

Op 19 februari 2022 werd in Paramaribo door staatshoofd Santokhi een stuurgroep in het leven geroepen. Die werd belast met het voorbereiden van initiatiefwet voor erkenning van  traditionele geneeswijzen. Ofschoon er uit de samenleving ontevreden geluiden op de samenstelling van de stuurgroep naar buiten werden gebracht, juich ik het initiatief van harte toe. Immers sinds 1998 werden serieuze pogingen ondernomen dergelijke erkenning  te verkrijgen. Beoefenaars of practitioners uit verschillende traditionele geneessystemen bundelden zich toen samen in de platform ‘Etnogeneeskunde Suriname’. Eén van haar doelstelling was: de wettelijke erkenning van diverse volksgeneessystemen in het land.

Praktijk en wetenschap van etnogeneeskunde

Van oudsher zijn

in vele Aziatische - en Afrikaanse landen de traditionele volksgeneessystemen een vanzelfsprekendheid en ook officieel erkend. Sinds de wisseling van het millennium zijn deze niet-reguliere gezondheidssystemen door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) erkend. Mede daardoor werd dit werksoort in vele Westerse samenlevingen (WHO) algemeen erkend. Sterker nog, beroepsbeoefenaars van voorheen ‘alternatieve zorgsystemen’ moesten zich na 2000 in het beroepenregister (BIG), zijn ingeschreven, wilden ze de wettelijke erkenning genieten.

Hun specifieke vakverenigingen zorgden voor kwaliteitsbevordering en kwaliteitsbewaking. Er bestaan verschillende vakverenigingen o. a. in Nederland, die dat garanderen. De praktijken van dergelijke gezondheidssystemen in de Westerse samenlevingen namen daarna toe. Bekend waren: ayurveda, koeltoeru

geneeswijze, wintipraktijken, accupunctuur, yoga, shiatsu en reiki. Nog steeds nemen dit soort zorgverleningen vooral in Nederland toe.

Voor wetenschappelijke benadering van traditionele geneessystemen prefereer ik het begrip etnogeneeskunde. Al 1974 verscheen in Hongarije een wetenschappelijk essay van 16 pagina’s waarin ‘Ethno-medicine ‘ aan de orde werd gesteld. Het is mogelijk dat het begrip eerder bestond. Daarmee werd met het begrip Etno- medicine de traditionele geneeswijzen bedoeld. In 2021 publiceerden Maryam Akram Butt, ‎Muhammad Zafar, et al het boek “Wetland Plants, A Source of Nutrition and Ethno-medicines”.  Dat boek diende als een fundamenteel naslagwerk voor onderzoek naar fundamenteel-biologische en toegepaste medicinale aspecten van wetlandplanten. Dat zijn planten op en onder water.

Boeken

In Suriname spreekt men van ossodressie. Er verscheen enkele boeken daarover. Bekend is het werk van H. Heyde,  “Medicijn planten in Suriname, den dresi wiwiri foe Sranan”, 1e druk 1985, herdruk, 1990, Stichting Gezondheidsplanten Informatie. In 1998  bracht ik een boek uit: S. Harinandan Singh , Ayurveda, gids voor gezondheidspatronen in gezinnen, met medicinale planten en kruiden in Suriname, WIAS, Drukkerij Paramaribo. Daarin zijn handzame tips beschreven voor ayurvedische toepassingen  bij ziektepreventie en – herstel van gezondheidsklachten.

In februari 2022 promoveerde de Nederlandse wetenschapper Charlotte van het ’t Klooster aan de Universiteit van Leiden op haar proefschrift, “ Saamaka uwii, Saramaccan medical plants, knowledge, practice, and beliefs for local healtcare in Surinam”. Ongetwijfeld bestaan andere publicaties over medicinale planten en kruiden in Suriname. Wetenschappelijk spreekt van Etnobotanische medicijnen.

Poging tot Wettelijke erkenning van Etnogeneeskunde

Ik stel vast, dat de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) de niet-reguliere zorgsystemen al voor de wisseling van het millennium (2000) in vele Aziatisch landen had erkend. Zelfs zo, dat zij ter gelegenheid van de millenniumwisseling op 2 januari 2000 in Shri Lanka een internationale conferentie belegde over de Ayurveda en haar rol binnen de gezondheidssektor. De slogan was: health for all by ayurveda. Ik was daarbij uitgenodigd en hield naar keuze een referaat over enkele geneeskrachtige planten waar Suriname rijk aan is. De krappa-, oepru-, en niemolie stonden daarbij centraal.

Bij die gelegenheid leerde ik een aantal collega’s uit diverse landen kennen. Zij beklaagden zich over de onderwaardering van hun werk door westers opgeleide (allopatische) artsen. Zij vonden het jammer dat de 5000 jaar oude ayurveda als holistische gezondheidswetenschap, geen voldoende erkenning in hun samenlevingen genoot.

Tijdens mijn verblijf van 1990 tot 2000 in Suriname mocht ik rijke ervaringen opdoen als ayurveda practitioner. Naast de zorgverlening van vele uitbehandelde patiënten met diverse chronische lichamelijke, geestelijke en spirituele aandoeningen, leerde ik ook allerlei collega’s en geneessystemen uit andere traditionele zorggroepen kennen. Dat leidde ertoe, dat in mei 1998 en platform werd gecreëerd met gelijkgestemden. Het platform opteerde toen al het concept van etnogeneeskunde en werkte gestaag aan haar juridische vormgeving. Met mij als voorzitter en Dr. Leendert Pocorni als secretaris werd de stichting etnogeneeskunde opgericht en in juni 2000 bij de Kamer van Koopkandeel en Fabrieken ingeschreven. De primaire doelstelling was het bereiken van wettelijke erkenning van de niet-reguliere gezondheidssystemen en het vergroten van deskundigheid en kwaliteit binnen dat gebied.

Slapende stichting Etnogeneeskunde

Als het goed is bestaat de stichting Etnogeneeskunde Suriname in een slapende vorm bij de KvK in Paramaribo. In die dagen werden contacten onderhouden met toenmalige minister van Volksgezondheid Dr. Rakiep Khudabuks. Met het oog op voorbereiding van een ontwerp wet erkenning van traditionele geneeskunde werd hem een copy van de oude Indiase Ayurveda Act aangeboden. De minister werd verzocht de ambtenaren te laten werken aan een initiatiefwet ter behandeling in DNA over een wettelijke regeling van de bestaande ‘traditionele gezondheidssystemen. Ook werd met de bekende Ali’s Drugstore in Paramaribo onderhandeld over het stichten van medicinale boerderijen (Medifarms) en over de farmaceutische verwerking van medicinale plantendelen tot Etnobotanische medicijnen.  Alles zag er veel belovend uit. Er werd een begin gemaakt met het produceren van herbale tincturen, capsules, poeders en ayurvedische huid- en medische massage oliën.

Helaas was de politiek toen  niet rijp voor om de wettelijke erkenning van de traditionele geneeswijzen i.c. de etnogeneeskunde officieel te regelen. Daardoor verslapte de spirit binnen de stichting, die langzaam als kaars uit ging.

De stuurgroep kan zeker de opgedane kennis van toen benutten. Wat betreft het voorbereiden van een initiatief wet kan de groep bijvoorbeeld de ayurveda-act van 2020 uit India raadplegen. Tenslotte lijkt het me wijs en ook handig om de stuurgroep met een gezondheidsjurist en eventueel een bestuurslid van de reguliere medische vakvereniging te versterken. Hun participatie is nuttig en ook belangrijk. Practitioners uit de traditionele geneessystemen kunnen zeker niet buiten boord worden gehouden.

Ten aanzien van verwerking en productie van de etnofarmaceutische producten kunnen ook externe adviezen worden ingewonnen. De Adek kan haar wetenschappelijk bijdrage leveren.

Drs. S. Harinandan Singh (gepensioneerd ayurveda practioner/ veranderkundige psycholoog)