'Ga terug; wanneer koloniale denkpatronen blijven hangen
| starnieuws | Door: Redactie
Gisteren hoorde ik een jongeman van Surinaamse afkomst op sociale media fel uithalen naar Surinamers in Nederland die vijftig jaar onafhankelijkheid van de Republiek Suriname uitbundig vieren. Volgens hem is het hypocriet
De vraag “Waarom ga je niet terug?” wordt namelijk nooit gesteld aan Nederlanders die in Spanje wonen en daar met oranje tompoezen, vlaggen en Wilhelmus fragmenten Koningsdag vieren. Niemand vraagt de Brit in Dubai, die elke zomer roept dat 'England home is',
Maar wanneer Surinamers hun liefde voor Suriname uiten, hun thuisgevoel benoemen of in Nederland meevieren met de onafhankelijkheid, worden ze opeens ondervraagd door hun mede Surinamers. Dan moet hun emotie worden verantwoord. Geduid. Gecontroleerd. Dan is verbondenheid geen gevoel meer, maar een bewijs van loyaliteit. Het verschil in reacties tegenover andere migranten is alles zeggend. En het is géén toeval.
De dubbele standaard van diaspora emoties
Wordt de emotionaliteit van de westerse diaspora gezien als universeel? Neutraal? Menselijk? Een Nederlander in Ontario die bitterballen bakt en naar de NOS kijkt, is een “wereldburger met roots”. Een Fin in Michigan die de Finse onafhankelijkheidsdag viert, is “trots op zijn erfgoed”. Een Brit in Frankrijk die elke zondag Engelse voetbalwedstrijden volgt, is een “expat die van thuis houdt”. Maar dezelfde emoties bij Surinamers - liefde, trots, heimwee en verbondenheid - worden door sommigen gelezen als inconsequent of zelfs naïef. We zouden moeten kiezen: óf je woont in Nederland, óf je houdt van Suriname. Maar zo werkt het niet. Zo heeft het nooit gewerkt. Migratie is geen schakelaar. Het is een gelaagd bestaan. Een diaspora-identiteit heeft ruimte voor meerdere liefdes tegelijk. En Surinamers zijn daarin net als elke andere migrantenpopulatie: we dragen herinneringen, geuren, ritmes, stemmen en landschappen mee. Het is deel van wie we zijn.
Wat mij vooral trof, is dat de jongeman een oud koloniaal patroon reproduceerde, waarin het recht op emotionele verbondenheid ongelijk wordt verdeeld. Westerse mobiliteit is vrijheid. Niet-westerse mobiliteit is een probleem. Westerse heimwee is cultuur. Surinaamse heimwee is irrationeel. Dit noemen wetenschappers “internalized colonialism” (geïnternaliseerd kolonialisme): het overnemen van waarderingspatronen die ooit van buitenaf zijn opgelegd. En zo ontstaat er een hiërarchie van emoties. De westerse migrant mag zich romantisch of nationalistisch opstellen; de Surinaamse migrant moet dat overboord gooien en rationeel zijn. Maar waarom? Suriname is voor velen van ons geen nostalgisch decor. Het is familie. Een ritme. Een geur van natte grond. Een taal die je nooit helemaal vergeet, zelfs als je hem jaren niet hoort. Je mag dat niet ondervragen. Je moet dat begrijpen.
Liefde voor een land kent geen fysieke landsgrenzen
Ik moest terugdenken aan de antropoloog Benedict Anderson, die benadrukte dat naties ‘imagined communities’ zijn: geloofsgemeenschappen die niet op geografie rusten, maar op verbondenheid. Dat betekent dat een Surinamer in Amsterdam zich net zo Surinamer kan voelen als iemand in Nickerie of Paramaribo. Je hoeft er niet te wonen om het te voelen. Je hoeft er niet te blijven om het te koesteren.
Je kunt wonen waar je veiligheid vindt, studiemogelijkheden hebt of werkzekerheid, en tegelijk een diepe emotionele relatie hebben met het land dat je gevormd heeft. Dat is geen tegenstrijdigheid. Dat is menselijkheid. En dat is precies wat diaspora's over de hele wereld doen. Maar het is precies wat onze eigen mensen elkaar soms ontzeggen.
Nederlanders, Noren, Britten mogen het wel en wij niet?
Ik maak bewust deze vergelijking. Nederlanders in Canada vieren Koningsdag massaal. Britten in Dubai zetten grote schermen neer voor de Premier League. Noren in de VS vieren hun Grondwetsdag groter dan in Noorwegen zelf. Niemand vraagt hen waarom ze niet teruggaan. Waarom houden wij die vraag wel voor? Wiens emoties worden legitiem verklaard, en wiens emoties als “verdacht” beschouwd? Ik wil niemand beschuldigen. Wel uitnodigen tot nadenken. Wat gisteren door deze jongeman is gepost, is niet de uiting van een individueel probleem. Het is een spiegel van een dieper fenomeen: het onderscheid dat we onbewust blijven maken tussen westerse emoties en onze eigen emoties. Alsof onze liefde altijd moet worden uitgelegd. Alsof onze trots altijd verdacht is. Dat verdient correctie. Want wanneer een Surinamer in Nederland zegt dat voor hem Suriname als thuis voelt, zegt die persoon niets anders dan wat miljoenen migranten overal ter wereld zeggen. Het is menselijk, normaal en universeel.
De vraag is dus niet: “Waarom Surinamers niet teruggaan?” De vraag is: waarom gevoelens die voor westerse migranten als vanzelfsprekend worden beschouwd, voor sommigen van ons zo snel ter discussie staan?
Carla Bakboord, MSc,
cultureel antropoloog
| starnieuws | Door: Redactie
