Cynthia McLeod geeft bekendheid aan Franse invloeden in Suriname

Sporen van de Fransen en de Franse cultuur uit het slavernijverleden zijn vandaag de dag nog steeds zichtbaar in Suriname. De twee landen hebben veel meer gemeen dan alleen een gemeenschappelijke grens. Plaatsnamen, familienamen, bouwstijlen en zelfs kleding hebben een verbinding met Frankrijk, maar vaak staan burgers daar niet bij stil omdat het zo alledaags lijkt.

Tekst Kevin Headley Beeld NAS

Schrijfster en historica Cynthia McLeod belichtte recent in een goed bezochte lezing in het Nationaal Archief Suriname (NAS) bekende, overbekende en onbekende aspecten van Suriname met een link naar Frankrijk. Naast verrassend was het een bewijs dat mensen vaak snel voorbijgaan

aan veel zaken uit het verleden die hun identiteit mede hebben gevormd.

“Aan Suriname hebben de Fransen zeker wat gehad”

Hugenoten

McLeod sprak over de connecties tussen Frankrijk en Suriname en hoe Franse hugenoten – protestanten die vervolging door katholieken ontvluchtten – zich in Suriname vestigden. “In 1685 heeft Lodewijk XIV het Edict van Nantes uit 1598, waarin Frankrijk alle godsdiensten erkende, opgeheven. Dat maakte dat de hugenoten geen bescherming meer hadden. De katholieken begonnen hen te vervolgen. De hugenoten waren de mensen met kennis, bezit en geld. Ze verlieten Frankrijk en gingen onder meer naar Zuid-Afrika, Denemarken, Schotland, Zwitserland en Nederland. En

van die groep die naar Holland is gegaan, is een groot aantal naar Suriname gekomen. Zij waren de eerste kolonisten die met families kwamen.”

De eersten waren de Labadisten, onder wie drie zusters van gouverneur Cornelis van Aerssen van Sommelsdijck. Zij leefden in een commune op de plantage die ze La Providence (De Voorzienigheid) noemden. De Franse hugenoten begonnen plantages en leverden producten zoals suiker aan Nederland. Ze hielden zich niet apart maar integreerden met andere kolonisten en kregen ook kinderen met slavinnen.

Na afschaffing van de slavernij vertrokken velen, maar ze hielden wel een fortuin over aan vergoeding van hun tot slaaf gemaakten. Hierdoor konden ze in het buitenland bedrijven en banken opzetten. “Aan Suriname hebben deze Fransen zeker wat gehad. Een bekende Franse familie in Suriname was Nepveu, van gouverneur Jan Nepveu, die aan de Gravenstraat (nu Henck Arronstraat, … red.) woonde. De familie Pinas stamt ook af van de Franse familie Lespinasse.”

Veel nazaten van de Fransen zijn gouverneurs geweest. De allereerste gouverneur tijdens het bestuur van de Sociëteit van Suriname, Van Sommelsdijck, was een nakomeling van de Franse hugenoten Nepveu, Crommelin en Frederici. “Ook de laatste gouverneur en eerste president van Suriname, Johan Ferrier was een nazaat van de Fransen”, vertelt McLeod over haar overladen vader.

Zichtbare Franse invloeden

Frankrijk stond in de zeventiende eeuw bekend om zijn pracht en praal en dat sijpelde door naar Suriname. De Franse bouwstijl is duidelijk zichtbaar, bijvoorbeeld in het gebouw van ’s Lands Hospitaal. Ook het interieur van sommige oude huizen is volgens de Franse stijl ingericht.

In 1789 kwam de Franse Revolutie en ging het land achteruit. En toen vertrokken nog meer Fransen vooral naar Amerika, onder meer naar Louisiana. “Ze hebben onder andere de stad New Orleans gesticht. In Suriname hadden we een grote brand in 1821, waarbij meer dan vierhonderd huizen werden verwoest. Het gebied vanaf het Onafhankelijkheidsplein, Waterkant tot Heiligenweg tot aan de Keizerstraat is verwoest. Na de brand hebben de rijke mensen weer gebouwd.”

Architect Johan August Voigt die in het buitenland had gestudeerd maakte een rondreis door Louisiana en raakte geïnspireerd door de bouwstijl. Hij mocht als eerste, na de brand, een huis ontwerpen en ontwierp een huis met een balkon, gedragen door zuilen. “Kijk naar onze Waterkant van nu, huizen met balkons gedragen door zuilen. Vóór 1821 hadden we geen huizen met balkons. Dat is typisch Frans.”

Ook in namen van bekende plaatsen en straten is de belangrijke rol van de Fransen in de Surinaamse geschiedenis zichtbaar. Namen zoals ‘l Hermitage, Tout Lui Faut, Ma Retraite, Mon Plaisir en Peu et Content verwijzen naar oude Franse plantages. Blauwgrond verwijst naar de indigo-plantages daar.

Ook werd op school Frans onderwezen. “Tot het begin van de negentiende eeuw had de Hervormde kerk op de zondagochtenden een dienst in het Nederlands en ’s middags in het Frans.” Er was zelfs eens een Franse school waar de moeder van McLeod op zat. De auteur moedigde de aanwezigen aan om Frans te leren, zodat ze ook Franse literatuur kunnen raadplegen bij onderzoek naar de Surinaamse geschiedenis.

Erkenning en eer

In haar lezing heeft McLeod aangetoond hoe divers en complex de geschiedenis van het land is. Door onbekende feiten en anekdotes te delen, heeft ze een nieuw licht geworpen op de vaak onderbelichte Franse bijdragen aan de Surinaamse cultuur en samenleving. Haar presentatie benadrukt niet alleen de historische aanwezigheid van Franse hugenoten en de invloed van Franse architectuur, maar ook de bredere context van een gedeeld slavernijverleden en de resulterende culturele vermenging.

Het werk van McLeod is van onschatbare waarde in het vergroten van het historische bewustzijn en het bevorderen van een inclusiever perspectief op de Surinaamse geschiedenis. Haar lezingen zijn een belangrijke bron van kennis en inspiratie, niet alleen voor historici, maar voor iedereen die is geïnteresseerd in de veelzijdige wortels van Suriname.

Door haar onderzoek en meeslepende vertelkunst draagt ze bij aan een dieper begrip en waardering voor de diverse invloeden die Suriname hebben gevormd. Hiermee zet ze een belangrijke stap in het erkennen en eren van de rijke en gevarieerde geschiedenis van het land.