Hoe racistische flutstudies er weer tussendoor glippen

Angela Saini krijgt wel eens te horen dat ze behoort tot het 'kaukasische ras'. De wetenschapsjournalist lacht er besmuikt bij: 'Ik bedoel, wat betekent dat, kaukasisch? En waarom behoor ik daar als kind van Indiase immigranten toe, terwijl het in een andere context vaak wordt gebruikt om witte mensen aan te duiden?'

Saini, gelauwerd wetenschapsjournalist, koestert al haar hele leven

Nepuniversiteit

De man is uiteindelijk superieur aan de vrouw

Darwin

De 37-jarige Saini, geboren en getogen

Vorig jaar publiceerde Saini haar bestseller Inferior: How Science Got Women Wrong. Saini onderzocht de wetenschap van sekseverschillen, en stuitte op een wereld van seksisme en vooroordelen. Zo had Darwin weliswaar gelijk over de oorsprong van de mens, maar hij zat er hopeloos naast toen hij in The Descent of Man schreef dat mannen nu eenmaal excelleren op het gebied van 'deep thought', rede en verbeelding. 'De man is uiteindelijk superieur aan de vrouw', zo concludeerde Darwin.

Wetenschappelijk racisme

'Darwin was geniaal, en absoluut geen slechte man', zegt Saini. 'Maar ook geniale wetenschappers kunnen fouten maken.' Saini beschrijft in Inferior hoe vooroordelen over sekse nog steeds vat hebben op de wetenschap, en hoe de academische wereld nog steeds gebukt gaat onder seksisme. Inferior werd door de wetenschappelijke tijdschriften Scientific American, Physics World en New Humanist en het boekenplatform Goodreads verkozen tot boek van het jaar.

Voor haar volgende boek, What Are You: The Mad Science of Race, And its Fatal Return, richt Saini haar pijlen op een andere academische omissie: de comeback van het wetenschappelijk racisme. Ze dook in de wereld van race realists, ('rasrealisten'), en aanhangers van human biodiversity, zoals de huidige voorstanders van eugenetica zichzelf noemen. Dit zijn niet alleen bloggers en politieke activisten, Saini constateert een zorgelijke trend van wetenschappelijk racisme binnen de academische wereld.

Hogere intelligentie

Een pijnlijk voorbeeld is het recente schandaal rondom University College Londen (UCL), een van de meest prestigieuze universiteiten van de wereld. Een studentenblad onthulde dat op deze universiteit al minstens drie jaar een heimelijk symposium over eugenetica wordt gehouden, genaamd de London Conference on Intelligence. Tot de genodigden van deze besloten conferentie behoren onder meer psycholoog Richard Lynn, die stellig gelooft dat sommige etnische groepen een hogere intelligentie hebben dan anderen en in 1974 schreef: 'Wat nodig is, is niet een genocide, of het vermoorden van populaties van incompetente culturen, maar we moeten wel realistisch nadenken over het uitfaseren van dit soort mensen.' Ook te gast: Toby Young, bestuurslid van een overheidsorgaan dat moet toezien op de kwaliteit van hoger onderwijs. Young is enthousiast over wat hij 'progressieve eugenetica' noemt. Zo stelt hij voor dat arme mensen met een laag IQ een embryo moeten kunnen selecteren met de hoogste intelligentiescore, iets wat nu nog niet mogelijk is.

Het bestuur van UCL zegt geen toestemming te hebben verleend aan een conferentie over rassenverbetering.

Maar het incident staat niet op zichzelf, constateert een ongeruste Saini. 'Neem Richard Lynn, redactielid van het dubieuze tijdschrift Mankind Quarterly. Deze man heeft een plek in de 'editorial advisory board' van Personality and Individual Differences, een wetenschappelijk tijdschrift van Elsevier, uitgever van de meest vooraanstaande wetenschappelijke titels als The Lancet en Cell. Lynn zit samen met de hoofdredacteur van Mankind Quarterly, Gehrard Meisenberg in de adviescommissie van Intelligence, een andere wetenschappelijke uitgave van Elsevier. Ik heb Elsevier hierop aangesproken, maar ze beroepen zich op academische vrijheid, zij vinden het kennelijk in orde dat dit soort mannen, die nauwelijks wetenschappelijke geloofwaardigheid hebben en niet verbonden zijn aan prestigieuze instellingen, toch invloed hebben op de koers van deze titels.'

Waarom besloot u juist nu een boek te schrijven over de wetenschap van ras?

'Er zijn al verschillende boeken verschenen over ras en wetenschap. Maar nu de politieke arena volledig gepolariseerd is, en identiteitspolitiek het debat domineert, leek het me een goed moment om in de wetenschap van ras te duiken, met oprechte nieuwsgierigheid: hoe ziet die wetenschap eruit?'

Even voor de goede orde: bestaan er verschillende menselijke rassen?

Wij mensen verschillen amper van elkaar, op oppervlakkige kenmerken als bijvoorbeeld huidskleur na

'Nee, er is maar een menselijk ras, en 'ras' heeft überhaupt weinig betekenis in de humane biologie. Wij mensen verschillen amper van elkaar, op oppervlakkige kenmerken als bijvoorbeeld huidskleur na, en als we al verschillen dan is de variatie tussen individuen binnen een groep velen malen groter dan de variatie tussen bevolkingsgroepen. Het zou bijvoorbeeld goed kunnen dat ik genetisch meer verwant ben aan jou, dan aan mijn Indiase schoonmoeder.

'Sociologisch is het begrip ras wel belangrijk, omdat ras inmiddels een maatschappelijke of politieke identiteit is. Ras is zo lang gebruikt om mensen te definiëren en te discrimineren, dat het een werkelijkheid heeft geschapen. Toch bestaat er een obsessie onder een kleine groep onderzoekers naar ras als biologisch verschijnsel. Ze publiceren hun bevindingen veelal in flutbladen, maar er glipt er steeds vaker eentje tussendoor, het reguliere wetenschappelijke debat in.'

Hoe ziet de wereld van rasrealisten en aanhangers van 'humane biodiversiteit' eruit?

In werkelijkheid hadden de zwarte mensen die werden getest op hun IQ veel minder onderwijs gehad

Saini

'Het gaat om een klein maar zorgelijk netwerk van mensen binnen en buiten de wetenschap. Sommigen noemen zich 'rasrealist', zoals de Amerikaanse publicist Jared Taylor, de oprichter van het online magazine American Renaissance. Naar zijn idee zijn witte mensen slimmer dan zwarte, en Aziatische bevolkingsgroepen weer intelligenter dan westerse.

'Taylor predikt een vrijwillige scheiding van rassen en is een invloedrijke stem binnen de alt-rightbeweging. Andere bloggers, forumbezoekers en publicisten noemen zichzelf aanhangers van HBD: humane biodiversiteit. En dan heb je wetenschappelijke titels als Mankind Quarterly, waar Jared Taylor ook weer in publiceert. Voor mij komt het neer op hetzelfde: wetenschap misbruiken om je eigen racisme te legitimeren. Veel van deze publicisten zijn met elkaar verbonden, en worden gefinancierd door instituten als The Pioneer Fund.'

Hoe verklaart u dat rassentheorie en eugenetica opeens weer terug zijn in zowel de wetenschap als de politiek?

'Dit heeft alles te maken met de polarisatie in het politieke debat, de reactionaire tegenbeweging die volgt op de emancipatie van minderheden. Maar vergis je niet, wetenschappelijk racisme is eigenlijk nooit echt weggeweest. Eugenetica - de leer van rassenverbetering - was tot de Tweede Wereldoorlog sowieso enorm populair. Neem Winston Churchill, een groot voorstander van sterilisatie om zo de uitdijing van de 'the feeble-minded' tegen te gaan. Maar ook progressieve politici en denkers waren enthousiast over het idee van 'raciale hygiëne' als manier om alcoholisme en criminaliteit tegen te gaan.'

De Tweede Wereldoorlog maakte een einde aan de openlijke lofzang op eugenetica, toen de nazi's zes miljoen joden vernietigden als onderdeel van een groot rasverbeteringsproject. Unesco deed in 1950 eugenetica zelfs volledig in de ban. Saini: 'Maar ook daarna bleven theorieën over rassenverbetering in zwang. In de VS zijn tot in de jaren zeventig sterilisaties uitgevoerd op minderheden, in de veronderstelling dat sociale problemen zo werden bestreden.'

En hoe werd binnen de wetenschap over ras gedacht na WO II?

'Een tijd lang was eugenetica taboe binnen de wetenschap, publicisten die dat frustreerde richten begin jaren zestig onder meer Mankind Quarterly op. Een invloedrijke publicatie die wetenschappelijk racisme weer het debat in bracht was The Bell Curve.'

In The Bell Curve vergeleken onderzoekers Murray en Herrnstein IQ-scores van latino's, zwarte en witte groepen, en concludeerden dat witte mensen hoger scoorden. Intelligentie zou niet samenhangen met sociale factoren, maar in grote mate met dna. Niet opvoeding, maar ras bepaalde IQ. Sociale programma's om latino's en zwarten te helpen waren dan ook zinloos, het ging immers om onherstelbare dna-fouten. The Bell Curve wordt vaak aangehaald door witte nationalisten. Saini: 'Dat is wat racisten doen. Ze gaan selectief om met statistische data om zo te bewijzen dat sommige groepen superieur zijn.'

Yernaz Ramautarsing, lid van het Forum voor Democratie, beweerde in een televisie-interview van twee jaar geleden iets dergelijks. Volgens hem is het 'wetenschappelijk bewezen' dat er verschillen zijn in IQ tussen volkeren.

Saini, fel: 'Dat is absolute pseudo-wetenschap. The Bell Curve is hevig bekritiseerd vanwege foute methodologie, vanwege een foute conclusie.

'In werkelijkheid hadden de zwarte mensen die werden getest op hun IQ veel minder onderwijs gehad, ze gingen naar zwakkere scholen, hadden andere voedingspatronen. Kortom: ze leefden in een compleet andere wereld. IQ is überhaupt een zeer omstreden begrip binnen de wetenschap, door velen gezien als een zinloos meetinstrument. IQ doet geen recht aan de complexiteit van menselijke intelligentie. Het is bovendien een sociale constructie: een specifieke groep mensen die een specifieke groep vragen heeft bedacht, er is weinig universeels aan IQ.'

Het problematische aan wetenschappelijk racisme is dat wetenschap voortdurend wordt misbruik

Wat bepaalt dan wel menselijke intelligentie?

'Als het gaat om intelligentie zijn er wel honderden variabelen die mogelijk een rol spelen, Murray en Herrnstein hebben die niet meegenomen in hun onderzoek. Als je dan ook nog eens bedenkt dat in de VS klasse en ras langs dezelfde lijnen lopen, is het volledig onzinnig om op basis van IQ-tests te stellen dat de zwarte bevolking dommer is.

'In Engeland scoren momenteel witte jongens uit de arbeidersklasse het laagst waar het onderwijsresultaten betreft. Iedereen weet dat dit niets te maken heeft met huidskleur. Desondanks worden publicaties zoals The Bell Curve nog steeds veel geciteerd, en houden rasrealisten graag vast aan het idee dat ras en intelligentie verband houden met elkaar.'

Iedereen heeft voorkeuren, dat is niet alleen een probleem van witte mannen die hun superioriteit graag bevestigd zien

De FvD-politici Thierry Baudet en Theo Hiddema weigeren de uitspraak van hun partijgenoot te veroordelen. Baudet heeft vorig jaar ook met Jared Taylor gedineerd. Tegelijkertijd wil het FvD niet worden aangezien voor racistisch.

'Je ziet die terughoudendheid overal, radicaal-rechtse politici praten heel indirect over ras. De UKIP (The UK Independence Party, red.) maakt wel indirecte verwijzingen, door te stellen dat sommige immigrantengroepen niet goed zouden zijn voor Engeland, maar iedereen probeert het label racist te vermijden. Zelfs publicisten, wetenschappers en activisten die zich louter bezighouden met wetenschappelijke eugenetica.'

Samenlevingen zouden zich niet moeten laten leiden door wetenschap om te bepalen of mensen gelijk zijn

Hoe groot is de politieke invloed van rasrealisten?

'Die lijkt te zijn toegenomen sinds Donald Trump werd verkozen tot president. Trump werd actief gesteund door mensen als Taylor en andere rasrealisten, die in hem de man zien die het witte ras zuiver gaat houden. Het idee van genetica als verklaring voor ongelijkheid binnen samenlevingen blijkt anno 2018 nog steeds heel aantrekkelijk, vooral voor mensen die liever vasthouden aan het idee dat ze hun maatschappelijke positie hebben verdiend, dan dat ze privileges hebben gekend in hun leven.

'Een perfect voorbeeld is Toby Young, de voorstander van progressieve eugenetica, en gast op The London Conference on Intelligence. Hij komt zelf uit een zeer welvarend milieu, heeft alle kansen gehad, maar ziet zichzelf graag als iemand die zijn succes heeft verdiend. Eugenetica kan dit soort ideeën legitimeren.'

In The Guardian deed u een beroep op de wetenschappelijke wereld: wees waakzamer. Hoe zouden wetenschappelijke instituten zich moeten weren tegen wetenschappelijk racisme?'

'Mijn voornaamste bezwaar tegen veel publicaties over rassenverschillen is dat het geen goede wetenschap is. Ik zie dat steeds meer wetenschappelijke tijdschriften publicaties toelaten van auteurs zonder noemenswaardige wetenschappelijke staat van dienst, auteurs die slecht onderzoek hebben verricht, lukraak hebben zitten kiezen uit statistische data. Hun werk is vervolgens vaak ook niet onderhevig aan stevige, kritische peerreviews. Het maakt mij niet uit wat voor politieke overtuigingen je hebt, maar je research moet kloppen. Nu beroepen te veel mensen zich op academische vrijheid om pseudowetenschap te publiceren dat een overduidelijke politieke agenda dient.'

Maar hoe behoud je academische vrijheid en weer je tegelijkertijd racisme en seksisme?

'Ik denk dat je racisme en seksisme niet helemaal kunt weren uit de wetenschap, ik ga dat in mijn leven in elk geval niet meer meemaken. Maar elk onderzoek moet voldoen aan de wetenschappelijke standaarden, zodat we het effectief kunnen toetsen en bekritiseren. Daarnaast moeten wetenschappers zich bewust zijn van hun bias: iedereen heeft voorkeuren, dat is niet alleen een probleem van witte mannen die hun superioriteit graag bevestigd zien, dat geldt voor alle wetenschappers. Bij een tijdschrift als Mankind Quarterly worden die voorkeuren en vooroordelen uitgedaagd noch gecheckt: het gaat hier om een groep gelijkgestemden die elkaars werk beoordelen. De wetenschap naar vrouwen is enorm verbeterd toen er meer vrouwelijke wetenschappers kwamen. Zo kunnen ook racistische impulsen beter worden bestreden in een academische omgeving die divers is.'

Stel, onderzoekers doen wel excellent onderzoek, en constateren dat een bepaalde bevolkingsgroep slimmer of getalenteerder is dan de ander. Wat moeten we met die wetenschap?'

'Helemaal niets. Wat dat betreft is de verklaring van Unesco tegen eugenetica nog steeds van groot belang. Samenlevingen zouden zich niet moeten laten leiden door wetenschap om te bepalen of mensen gelijk zijn aan elkaar. Dat is een morele beslissing die is verankerd in de universele verklaring van de rechten van de mens. Het problematische aan wetenschappelijk racisme is dat wetenschap voortdurend wordt misbruikt om die bevochten gelijkwaardigheid te ondermijnen. Wij hebben besloten dat alle mensen gelijkwaardig zijn, geen enkel statistisch feitje mag en kan daar ooit afbreuk aan doen.'

CV Angela Saini

Angela Saini (1980, London) is wetenschapsjournalist voor o.a BBC, New Scientist en The Guardian. Saini behaalde een Master Engineering aan Oxford en een Master Science and Security aan Kings College. In 2008 ontving zij de Prix Circom Award voor haar BBC-documentaire over nepuniversiteiten. In 2009 werd ze uitgeroepen tot European Science Journalist of The Year. Haar debuut Geek Nation werd een bestseller in India. Vorig jaar publiceerde Saini haar boek Inferior: How Science Got Women Wrong. Momenteel werkt ze aan What Are You? The Mad Science of Race - and Its Fatal Return