Wat de misdaad gebruikte, kan de rechtsstaat dienen

Onlangs maakte het Justitieel Interventie Team twee tweemotorige vliegtuigen onklaar die vermoedelijk waren gebruikt voor een illegale drugslanding. De actie werd geprezen als een krachtige klap tegen de georganiseerde misdaad. Toch roept dit optreden bij mij een fundamentele vraag op: moeten zulke vliegtuigen werkelijk worden vernietigd, of zouden we beter kiezen voor verbeurdverklaring en herinzet in dienst van de staat?Ik begrijp de wens om hard op te treden tegen criminele organisaties. Maar vernietiging is vooral symbolisch — het toont spierballen, maar geen strategie. Een vliegtuig vertegenwoordigt enorme waarde. Door het op te blazen of te ontmantelen, gaat die waarde definitief verloren, terwijl we in een land leven waar de staat elk middel kan gebruiken om haar luchttoezicht, grenscontrole of noodhulp te versterken.Verbeurdverklaring, zoals voorzien in het Surinaams Wetboek van Strafrecht (art. 50–52 Sr), biedt precies die mogelijkheid: de staat kan eigendom dat bij misdrijven is gebruikt in beslag nemen en vervolgens inzetten voor publieke doeleinden. In plaats van vernietiging zou hergebruik in overheidsdienst een daad van gezond verstand zijn — een signaal dat misdaad geen winst oplevert, maar dat haar middelen worden omgevormd tot iets goeds.Wat als het vliegtuig gestolen blijkt?Er speelt bovendien een juridisch en moreel punt. Wat als één van die vliegtuigen helemaal niet van de criminelen was?In de luchtvaart komt diefstal en vervalste registratie vaker voor dan men denkt. Als later blijkt dat het toestel eigendom was van een legitieme luchtvaartmaatschappij of particulier, dan heeft de staat dat vliegtuig onterecht vernietigd.De rechtmatige eigenaar kan dan aanspraak maken op schadevergoeding - en terecht.De wet is hierin helder: alleen goederen die eigendom van de dader zijn, mogen verbeurd worden verklaard of vernietigd. Wanneer de overheid een goed vernietigt dat aan een onschuldige derde toebehoort, is dat juridisch gezien een onrechtmatige overheidsdaad. De staat zou dan niet alleen moreel, maar ook financieel aansprakelijk zijn.Vernietiging betekent soms ook vernietiging van bewijsEen aspect dat zelden wordt besproken, is dat het opblazen van vliegtuigen niet alleen materiële waarde vernietigt, maar ook belangrijk bewijsmateriaal kan uitwissen. Vliegtuigen die gebruikt worden voor drugstransport bevatten vaak sporen die cruciaal zijn voor onderzoek: vingerafdrukken, brandstofmonsters, communicatiesystemen, GPS-data, serienummers en vluchtlogboeken. Wanneer een toestel vroegtijdig wordt vernietigd, gaat die informatie voorgoed verloren. Dat maakt het moeilijker om netwerken bloot te leggen, routes te reconstrueren of betrokkenen in binnen- en buitenland te vervolgen.Door te kiezen voor zorgvuldige inbeslagname en verbeurdverklaring blijft het toestel beschikbaar voor technisch en forensisch onderzoek, voordat wordt beslist over de uiteindelijke bestemming. Vernietiging uit haast of symboliek kan zo onbedoeld het eigen strafrechtelijk onderzoek ondermijnen.Als reparatie niet mogelijk is: sloop en verkoop van onderdelenZelfs wanneer een toestel door schade of verwaarlozing daadwerkelijk niet meer luchtwaardig is of veilig te repareren, betekent dat niet dat alle waarde verloren gaat. Een verantwoordelijke optie is het slooptraject: het vliegtuig wordt technisch buiten gebruik gesteld, onderdelen die nog bruikbaar en veilig zijn worden gedemonteerd en verkocht, en het resterende materiaal wordt gerecycled.De opbrengst kan volgens transparante procedures worden aangewend - bijvoorbeeld voor dekking van bewaarkosten, schadevergoedingen aan gerechtigde derden, of rechtstreeks ter versterking van publieke veiligheidsmiddelen. Op die manier blijft maximaal maatschappelijk rendement behouden, terwijl risico’s op hergebruik voor criminele doeleinden worden uitgesloten.Verbeurdverklaring als instrument van herstelIk pleit daarom voor een beleid waarin verbeurdverklaring en herinzet de norm worden. Niet uit medelijden met criminelen, maar uit respect voor rechtmatigheid en efficiëntie. Wat ooit de misdaad diende, kan - mits goed geregeld - de samenleving dienen:

● voor luchtpatrouilles;

● voor opleiding van piloten;

● of voor grensbewaking door politie of defensie.

Landen als Colombia, Mexico en Brazilië hebben hiermee goede ervaringen. Daar vliegen verbeurdverklaarde toestellen vandaag ten dienste van de wet. Waarom zouden wij dat voorbeeld niet volgen?De balans tussen daadkracht en rechtvaardigheidIk ontken niet dat vernietiging soms nodig kan zijn, bijvoorbeeld als het toestel gevaar oplevert. Maar zulke beslissingen moeten transparant en juridisch verantwoord zijn - niet haastig en symbolisch. De kracht van de staat ligt niet in het opblazen van metalen, maar in het handhaven van recht. Wie zorgvuldig omgaat met eigendom, zelfs dat van verdachten of derden, versterkt het vertrouwen in justitie en de rechtsstaat.Tot slotDe strijd tegen drugscriminaliteit vraagt moed, maar ook wijsheid. Vernietiging is de makkelijke weg: snel, zichtbaar, onomkeerbaar. Verbeurdverklaring is de verstandige weg: juridisch zuiver, economisch nuttig en maatschappelijk rechtvaardig.

Wat ooit de misdaad droeg, kan de samenleving dragen. Laten we die kans niet opblazen.

Iris Nazir

advocaat