Waarom duurt het ontwikkelen van een vaccin zo lang?
De hele wereld is op zoek naar een vaccin tegen het coronavirus, zoveel is duidelijk. Maar het gaat nog een hele tijd duren voor zo'n vaccin er is, als we voorspellingen van deskundigen mogen geloven. Hoe komt dat?
Verschillende lezers hebben er vragen over, en die beantwoorden we in deze 46ste editie van de corona-update. Zo vraagt Sandra zich af waarom er nog geen vaccin is, wil Wim weten of er al vorderingen zijn met betrekking tot vaccins en stelt Geert de vraag of er een kans bestaat dat we straks 70 vaccins hebben.
Europese Commissie verwacht eind van het jaar vaccin tegen coronavirus
In een vaccin zitten dode of verzwakte bacteriën of virussen of deeltjes van bacteriën of virussen. Die zorgen ervoor dat het afweersysteem van je lichaam gaat werken en dat je weerstand opbouwt tegen de bacteriën of virussen waarvoor het vaccin is gemaakt.
Voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen zei laatst dat er mogelijk eind dit jaar een vaccin is. Een hoogleraar aan de universiteit van Oxford gokt zelfs op september. De wetenschapper is er 80 procent zeker van dat het vaccin gaat werken, de universiteit begint over
WHO: zeventig coronavaccins in de maak
De universiteit van Oxford is natuurlijk niet de enige die op zoek is naar een vaccin. Wereldwijd wordt volgens de Wereldgezondheidsorganisatie gewerkt aan zeventig vaccins tegen het coronavirus. In drie gevallen wordt onderzoek gedaan met proefpersonen.
CanSino Biologics in Hongkong, dat samenwerkt met een Chinese universiteit, zou het verst zijn met het ontwikkelingsproces. Daarnaast zijn twee Amerikaanse bedrijven bezig met klinisch onderzoek. In theorie zou het zo kunnen zijn dat we straks meerdere werkzame vaccins krijgen, zegt Anke Huckriede, hoogleraar vaccinologie aan de Rijksuniversiteit Groningen.
Zo jaagt de wereld op een coronavaccin
0:00/3:14
De jacht op een vaccin tegen het coronavirus is nog lang niet afgelopen.Farmaceuten doen er dus alles aan om zo snel mogelijk een vaccin te ontwikkelen. Normaal gesproken duurt het drie tot vijf jaar voor een middel op de markt kan worden gebracht, vertelt Huckriede. Maar nu wordt dat proces versneld. "Dierproeven en tests op mensen worden bijvoorbeeld parallel uitgevoerd. Daarmee wordt tijd gewonnen."
Stappenplan
Toch duurt het volgens Huckriede alsnog een jaar voor er een veilig en werkzaam vaccin in voldoende hoeveelheid op de markt is. Want het stappenplan dat moet worden doorlopen om een vaccin te maken, kost nu eenmaal tijd, vertelt ze.
Hoe zo'n stappenplan er dan uitziet? Allereerst maken wetenschappers het virus-eiwit van het coronavirus na of maken ze de genetische code van dat eiwit na. Dat eiwit zit om het virus heen en bindt zich aan cellen in je lichaam, waardoor de cellen geïnfecteerd worden.
"Om een immuunreactie op te wekken, moet je of coronavirus-eiwitten, of de genetische informatie voor de eiwitten inspuiten. In het laatste geval gaan de lichaamscellen zelf de eiwitten van het coronavirus aanmaken. De aanwezigheid van de vreemde eiwitten leidt tot de aanmaak van antistoffen die zich vervolgens op het virusoppervlak nestelen. Daardoor kan het virus niet meer binden aan jouw cellen."
Het eerste vaccin dat op die manier is gemaakt, wordt al getest op mensen. Half maart kregen vier gezonde vrijwilligers uit de Verenigde Staten het ingespoten. "Het gaat hier om fase 1. Ze testen een lage dosering op een kleine groep vrijwilligers om te kijken of het vaccin veilig is. Je wacht lichamelijke reacties af op dat middel. Als het veilig blijkt, wordt de dosering opgevoerd."
Dan pas kun je naar de imuunrespons kijken, want die is er misschien nog niet bij een lage dosis vaccin. "Het ontstaan van zo'n respons duurt minstens twee weken. Daarna moet je de vaccinatie eventueel herhalen om voldoende antistoffen te kunnen meten. Het lichaam heeft daar tijd voor nodig en reageert niet sneller. Voor je de resultaten van deze tests hebt, ben je acht weken verder."
Immuunrespons
Vind je een respons, dan gaat fase 2 in. Daarin wordt het vaccin getest op zo'n 100 à 150 mensen en wordt onder meer bekeken hoe heftig het immuunsysteem reageert op het vaccin en of de reactie verschilt per persoon. Ook wordt nogmaals gekeken naar de dosering en wordt uitgezocht hoe vaak iemand moet worden ingeënt. Tussen verschillende inentingen moeten een of twee weken tijd zitten. "In totaal duurt fase 2 minimaal vier maanden."
Bill Gates bouwt 'voor de zekerheid' zeven fabrieken voor coronavaccin
Gaat alles goed, dan begint fase 3. Daarin wordt het vaccin getest op meer dan duizend mensen. "Dan wordt goed gekeken naar de veiligheid van het vaccin. Stel dat sommige mensen een allergische reactie hebben, dan pik je die er misschien in kleinere groepen niet uit, maar in grote wel."
Productie
Tot slot heeft elk land een autoriteit die groen licht geeft voor de productie van een vaccin. In Nederland doet dat het College voor de Beoordeling van Geneesmiddelen. Vervolgens kan op grote schaal geproduceerd worden. "Je kunt tussendoor proberen de productie op gang te krijgen en technologie ontwikkelen, maar je gaat nog geen grote productie maken als je niet zeker weet dat het vaccin werkt."
Zorgmedewerkers mogelijk beter beschermd tegen coronavirus na tbc-vaccin
Hoelang die fase duurt, hangt af van in hoeverre we terug kunnen vallen op bestaande technologieën, zegt Huckriede. Omdat elke fase een paar maanden in beslag neemt, duren de drie fases plus productie van een vaccin nu nog minimaal één jaar. "Als het allemaal snel gaat, hebben we tegen de zomer of herfst volgend jaar een vaccin. Sneller kan helaas niet."
Dat zegt ook Jan Groen, CEO van Intravacc, een onderzoeksinstituut dat vaccins ontwikkelt en verbetert. "Er komt zo veel kijken bij het maken van een vaccin; of er genoeg immuniteit wordt opgebouwd en hoelang die aanhoudt. Hoe mensen met onderliggende aandoeningen, ex-coronapatiënten of ouderen reageren op het vaccin – in fase 1 wordt alleen op jonge, gezonde mensen getest."
Alleen in het laboratorium
Dat de universiteit in Oxford verwacht in september een vaccin te hebben, is in theorie mogelijk, zegt Huckriede. "Ik betwijfel dat ze een vaccin klaar hebben voor honderdduizenden of miljoenen mensen. Misschien hebben ze de kennis in september, weten ze welk vaccin werkt, maar het zal nog niet klaarliggen."
Dat denkt ook Groen. "Universiteiten die beweren snel een vaccin te hebben, hebben dat misschien op laboratoriumniveau. Ze hebben een prototype ontwikkeld. Maar grootschalig toepassen, dat kan nog niet. Ik denk dat het minimaal anderhalf jaar gaat duren voor we het hebben."
