De visuele boodschap van Mylo Freeman: natuurlijk kan een zwart meisje ook prinses zijn

Het nieuwe prentenboek ‘Tweeling!’ van Mylo Freeman gaat over de zwarte kleuter Roef en zijn witte vriend Robbie, die vinden dat ze sprekend op elkaar lijken.

Natuurlijk was ze vooral blij en ver­eerd toen haar gevraagd werd om het Prentenboek van de Kinderboekenweek te maken. Maar illustratrice Mylo Free­man (Den Haag, 1959) dacht ook meteen: met dit boek kan ik héél veel kinderen bereiken. Een oplage van 40.000 exemplaren is handig als je, zoals Freeman, een missie hebt: meer positieve representatie van kinderen van kleur.

Veertien jaar geleden begon ze haar bekende prentenboekenserie over de zwarte prinses Arabella, nadat ze hoorde van

(adsbygoogle = window.adsbygoogle || []).push({});
een Surinaams meisje dat ervan overtuigd was dat prinsessen altijd wit en blond zijn. In haar Amsterdamse atelier, waar op plankjes aan de muur een indrukwekkende verzameling zwarte barbies is uitgestald, zegt Freeman: “Het was voor mij niet alleen een schok dat dit meisje zo dacht, maar nog meer dat het beeld van een zwarte prinses, fee of kabouter bij mijzelf ook nooit was opgekomen, terwijl ik toch bruin ben en mezelf behoorlijk wat fantasie toeschreef.”

Het beeld van een zwarte prinses was voor uzelf ook een openbaring. Wat zegt dat?

“Dat je als zwart kind in een overwegend witte samenleving de

(adsbygoogle = window.adsbygoogle || []).push({});
beelden van de dominante cultuur opslaat. Ik zag als meisje alleen maar witte mensen: op televisie, in boeken en om me heen. Op mijn vierde gingen mijn afro-Amerikaanse vader en witte Nederlandse moeder uit elkaar. Mijn vader raakte uit beeld, mijn moeder voedde mij op. Ze vertelde veel over hem en nam me soms mee naar concerten met Afrikaanse muziek, maar een zwarte pop of een boek met een zwarte hoofdpersoon heb ik nooit gehad.”

Hebt u dat toen gemist?

“Als kind was ik me daar niet van bewust, maar ik denk dat ik met die 107 barbies hier wel wat aan het inhalen ben. In de Haagse buurt waar ik opgroeide, liepen wat Indische mensen rond, maar geen zwarte. Ik werd veel uitgescholden en altijd aangegaapt op straat. Ik denk nu dat het me had geholpen als ik mezelf had kunnen herkennen in boeken, films, reclames of tijdschriften. Dan had ik kunnen voelen: je mag er zijn, je hoort erbij, jij doet er ook toe. Daarom ben ik meteen nadat ik hoorde over dat Surinaamse meisje een boek over een bruine prinses gaan maken. Om zwarte kinderen te laten zien: natúúrlijk kunnen zwarte meisjes ook prinses zijn. Voor witte kinderen is dat trouwens net zo belangrijk. Vorig jaar tekende ik prinses Arabella voor een groep witte kleuters. Toen ik klaar was, vroeg ik of ze haar mooi en af vonden. Een meisje wees naar Arabella’s gezicht. ‘Die kleur is nog niet goed,’ zei ze, ‘die moet wit zijn’. De ouders in de zaal hielden hun adem in, maar ik wees haar op mijn huid en legde uit dat ik het leuk vind om bruine prinsessen te tekenen. Eigenlijk was dat een heel sterk moment.”

Hoe heeft Arabella uw blik op de wereld veranderd?

“Ik ben me bewuster geworden van hoe je, zonder het zelf door te hebben, in clichés en vooroordelen kunt denken. En prinses Arabella heeft me veel meer in contact gebracht met mijn eigen zwarte identiteit. Ik identificeerde me in het verleden meer met mijn witte familie en vrienden dan met zwarte mensen. Met mijn zwarte identiteit hield ik me liever niet bezig, dat voelde onveilig, omdat de samenleving nooit positief op mijn huidskleur had gereageerd. Arabella was voor mij een sympathieke en veilige manier om me mijn zwarte identiteit eigen te maken. Ik kende nauwelijks zwarte mensen, maar door die boeken kwam ik veel meer met hen in aanraking. Wat dat betreft is Arabella echt een geschenk.”

Kinderboekenmakers geven meestal niet graag toe dat ze een boodschap hebben, u doet daar niet moeilijk over.

“Nee, maar mijn boodschap zit niet als een moraal in mijn verhalen. Het is een visuele boodschap: ik toon een diverse wereld, waarin ook een Aziatische prinses, een witte prinses en een Arabische prins rondlopen, in de hoop dat kinderen die als vanzelfsprekend gaan ervaren.”

Arabella is na veertien jaar nog steeds de enige bekendere zwarte hoofdpersoon in de Nederlandse kinderliteratuur. Hoe verklaart u dat?

“Ik verbaas me daar vaak over, maar de enige verklaring die ik kan bedenken is dat bijna alle Nederlandse kinderboekenmakers wit zijn en vanuit hun eigen belevingswereld schrijven en tekenen.”

Toch zijn er in het buitenland heel wat witte illustratoren die zwarte hoofdpersonen tekenen.

“Dat is waar, ik heb geen idee waar het aan ligt. Maar er lijkt nu onder invloed van Black Lives Matter wel iets te veranderen. Ik hoop ook dat er meer makers van kleur bij komen. Ik was in mijn tijd de enige zwarte studente op de Rietveld Academie. Ze zeggen weleens dat kinderen uit families met een migratieachtergrond vooral gestimuleerd worden om te gaan studeren en een goede baan te vinden, niet om een creatief, vrij beroep te kiezen. Als ik scholen bezoek, vertel ik daarom altijd hoe leuk mijn beroep is. Wie weet kan ik een voorbeeld zijn voor kinderen van kleur.”

Uw Prentenboek van de Kinderboekenweek, ‘Tweeling!’, gaat over de zwarte kleuter Roef en zijn witte vriend Robbie, die vinden dat ze een tweeling zijn. Hoe kwam u op dit gegeven?

“Door een foto van twee Amerikaanse kleuters, die vorig jaar viral ging op sociale media. De witte Myles en zwarte Tanner uit Foley, Alabama, wilden op ‘Twins Day’ identiek gekleed naar school en waren er volgens hun moeders van overtuigd dat ze precies op elkaar leken. Dat die jongens dat spontaan zo gevoeld hebben, ontroerde me en ik dacht meteen: hier kan ik wat mee.”

Houdt dit soort verhalen de mythe niet teveel in stand dat kinderen geen huidskleurverschil zien?

“Ik ga er in mijn prentenboek juist van uit dat lezers het verschil meteen opmerken. Dat laat wetenschappelijk onderzoek ook zien: baby’s van negen maanden zien al huidskleurverschil. Ik hoop dat kinderen gaan nadenken over de overeenkomsten die er wél tussen Robbie en Roef zijn. Ik verheug me erop om het boek voor te lezen aan klassen en dan te zeggen: ‘Hè? Zijn ze een tweeling? Kan dat wel?’ En dat kinderen dan zélf zeggen: de een is bruin en de ander wit, maar ze vóélen zich een tweeling, omdat ze zulke goede vrienden zijn en dezelfde dingen leuk vinden. Uiteindelijk gaat het boek dus veel meer over overeenkomsten dan verschillen. Er is een familievoorstelling bij mijn boek geschreven, door Ayden Carlo, en toen ik zijn script las trof die boodschap me zo dat ik in tranen uitbarstte.”

Weten de Amerikaanse jongens dat ze figureren in een Nederlands prentenboek?

“Ja, ik heb hun moeders via Facebook over mijn plannen verteld en een eerste tekening opgestuurd. Inmiddels hebben ze ook het boek ontvangen met een Engelse vertaling erbij. Ze zijn er heel trots op.”

Stoort het u dat het in interviews met u, zoals ook nu weer, vaak over de huidskleur van uw hoofdpersonen gaat en minder over uw ambacht als illustrator?

“Nee, want dit is wat ik wil overbrengen met mijn werk. Wel denk ik soms: is het nu nog stééds een eyeopener voor mensen dat kinderboeken met hoofdpersonen van kleur nodig zijn? Ik ben al veertien jaar met Arabella bezig… Misschien dat het belang van representatie nu door Black Lives Matter tot de massa doordringt. De laatste tijd zetten we met z’n allen stapjes in de goede richting. We zijn er nog lang niet, maar we zijn onderweg.”

‘Tweeling!’ (CPNB, 4+) is tijdens de Kinderboekenweek (30 september t/m 11 oktober) voor € 7,25 te koop. Speeldata van de voorstelling ‘Robbie & Roef’ vindt u op vanaf2.nl.

De laatste jaren verschijnen er meer kinderboeken met hoofdpersonen van kleur. Een selectie.

Marjet Huiberts, Prinsje. Gottmer,€ 11,99, 2+

Kartonnen telboek op rijm in de originele vorm van een kasteel (uitgesneden kantelen aan de bovenkant van het boek). Prinsje heeft een zwarte moeder en een witte vader.

Jessica Love, Julian is een zeemeermin. Randazzo, € 14,99, 4+

Prentenboek dat speels genderpatronen doorbreekt: Julian verkleedt zich thuis bij oma stiekem als zeemeermin. Vindt oma dat wel een goed idee?

David Barrow, Heb jij misschien Olifant gezien? Gottmer, € 14,99, 4+

Jongen speelt verstoppertje met een olifant. De lezer ziet hem meteen zitten, maar de jongen niet. Of doet hij alsof? Of bestaat die hele olifant niet? Zilveren Penseel 2018.

Sjoerd Kuyper, Maantje. Hoogland & Van Klaveren, € 14,95, 5+

Amani vindt een baby-eekhoorn ‘met een staart die je de rest van je leven ­tegen je wang wilt houden.’ Ze ontfermt zich over het dier, maar moet het ook weer leren los­laten.

Marco Kunst, Het verlangen van de prins. Gottmer, € 17,99, 9+

Sprookjesachtig avontuur over de Afrikaanse Lode, die in deze tijd leeft, maar aan boord van een vervloekte, eeuwenoude driemaster terechtkomt en daar niet meer af kan.

Simon van der Geest, Het werkstuk. Querido, € 15,99, 10+

Eva is opgegroeid bij haar witte, Nederlandse moeder, maar gaat in dit wervelende avontuur in Suriname op zoek naar haar Surinaamse vader. Zilveren Griffel 2020.

Angie Thomas, The Hate U Give. Moon, € 19,99, 15+

Actuele, rauwe jongerenroman over Starr, die in een door gangsters ­geteisterde Amerikaanse achterbuurt woont en er getuige van is hoe de politie een vriend vermoordt. Beste Boek voor Jongeren 2018.