Concertgebouworkest blaast opera Surinamer Helstone nieuw leven in
door Steven Seedo
PARAMARIBO — Meer dan een eeuw na de uitvoeringen in Paramaribo en Berlijn blaast het Concertgebouworkest in Amsterdam, Nederland de opera ‘Het pand der goden’ van de Surinaamse componist Johannes Nicolaas Helstone (1853-1927) nieuw leven in. “Vrijwel niemand kent deze opera, want er zijn geen opnames van. Het is een prachtig mythologisch verhaal met een diepe menselijke laag. Ontroerend ook”, reageert Manoushka Zeegelaar-Breeveld tegenover de Ware Tijd.
De actrice zal als verteller fungeren bij de uitvoering op 15 februari door het Concertgebouworkest. “Het is een historisch moment dat deze opera van een groot Surinamer als Helstone te horen en te zien zal
“Hij is een belangrijke Surinaamse componist, omdat hij de grondlegger is van de Surinaamse klassieke muziek”
Ronald Snijders
Zeegelaar-Breeveld stelt dat mensen er vaak niet bij stilstaan dat er Surinamers zijn geweest die op muzikaal gebied grootse prestaties hebben geleverd. “Dat moeten we veel meer beseffen en we moeten betrokkenen in de schijnwerpers plaatsen om onze jeugd te inspireren.”
Slavernij
Helstone is de grondlegger van de Surinaamse klassieke muziek. Fluitist, componist en musicus Ronald Snijders, die de opera wel kent, vertelt aan de krant dat Helstone essentieel is geweest in de ontwikkeling van de Surinaamse muziek. “En ook van grote symbolische
Volgens Snijders is het ook heel symbolisch dat iemand die is geboren als slaaf tot zo iets komt. “Dit is voor mij bewijs dat het leven van elke mens belangrijk is. Niemand is hoger dan een ander”, aldus Snijders.
Helstone werd geboren op de plantage Berg en Dal aan de Surinamerivier. Mede dankzij Duitse Hernhutters behoorde hij tot de eerste Surinaamse componisten van klassieke muziek. Hij studeerde in 1894 af aan het conservatorium in het Duitse Leipzig en oogstte succes als organist, pianist en componist in Berlijn, Parijs en Wenen. In 1948 is op het Kerkplein in Suriname ter gelegenheid van de 95ste geboortedag van Helstone een monument onthuld.
Uit vergetelheid
Er is een naar hem genoemd fonds in het leven geroepen door familielid en violist Astrid Helstone en de Nederlandse classicus en schrijver Diederik Burgersdijk. Het voornaamste doel is om uitvoeringen en onderzoek naar het werk van Helstone, zijn leerlingen en andere componisten uit voormalige Nederlandse koloniale gebieden mogelijk te maken. Het opnieuw onder de aandacht brengen van vergeten werken van Surinaamse componisten sluit aan bij de ambitie van het Concertgebouworkest om het eigen repertoire te verrijken met minder bekende composities.
‘Het pand der goden’ is een mythische opera, een drama met muziek en zang in vijf bedrijven. Het initiatief voor het unieke concert is van programmeur/consultant Orville Breeveld, zoon van de in 2017 overleden Surinaams-Nederlandse zanger, gitarist en componist Clarence Breeveld in samenwerking met de nazaten van Johannes Helstone. De familie heeft uitgebreide archieven met onder meer werken van hem en zijn leerlingen, zo ook de partituur van ‘Het pand der goden’ uit 1906.
De opera raakte na succesvolle uitvoeringen in Paramaribo en Berlijn (Duitsland) in de vergetelheid. Het Concertgebouworkest brengt dit culturele erfgoed graag opnieuw onder de aandacht vanwege zijn cultuur-historisch belang. Het Koninklijk Concertgebouworkest behoort tot de wereldtop. Sinds de oprichting in 1888 werkt het met de meest vooraanstaande dirigenten en solisten.
Johannes Nicolaas Helstone wordt 11 januari 1853 als Nicodemus Johannes Helstone geboren op de houtplantage Berg en Dal, als zoon van tot slaaf gemaakte ouders, tien jaar vóór de Emancipatiewet, die op papier de afschaffing van de slavernij zal inluiden. De plantage, stroomopwaarts gelegen aan de Surinamerivier, is in die tijd in gebruik als zendingspost van de Evangelische Broedergemeente.
De jonge Helstone blijkt een voorlijk kind en wordt op zijn veertiende naar Paramaribo gestuurd voor de opleiding tot onderwijzer. Zijn hoofddocent Heinrich Williger, een hernhutter zendeling en amateurcomponist, ontdekt al snel dat de jongen aanleg heeft voor muziek en geeft hem samen met zijn vrouw zijn eerste muzieklessen. Als het echtpaar Williger door ziekte moet repatriëren, neemt de oud-zendeling H.B.
het jonge talent onder zijn hoede en stuurt erop aan dat hij naar Europa gaat ter verbreding van zijn muzikale horizon. Op 27-jarige leeftijd vertrekt Helstone naar Duitsland, waar hij zijn muziekeducatie voortzet en zijn vakanties vult met bijbaantjes in orgel- en piano-fabrieken. Eenmaal terug in Paramaribo componeert hij onder meer een Mazurka Brillante en een Toccata en geeft concerten met eigen werken en stukken van diverse Europese componisten. Bron: denieuwemuze.nl
