ANALYSE: De neergang van de Surinaamse Cassavefabriek – Waar ging het mis?
Wij beseffen steeds meer dat de mondiale voedselzekerheid niet vanzelfsprekend is. Door de groei van de wereldbevolking, oorlogen en de effecten van klimaatverandering blijft de vraag naar voedsel groot. Suriname zou met cassave een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan de mondiale voedselzekerheid. Helaas lukt het Suriname niet om een draaiende cassavefabriek op te zetten. Alle pogingen van de afgelopen 10 jaar waren tevergeefs.
Kansenrijk cassave
Cassave is naast tarwe, rijst en bananen een belangrijk landbouwproduct dat bijdraagt aan de internationale vraag naar voedsel. Landen in Azië en Afrika produceren cassave al op grote schaal, maar dat is nog bij lange
Cassave wordt van oudsher verbouwd en gegeten in Suriname. Het opschalen van de productie heeft veel te bieden voor Suriname. Naast de werkgelegenheid die het genereert voor boeren is cassavemeel een uitstekende vervanger van tarwe. Suriname verbouwt zelf geen tarwe en moet deze importeren voor de lokale consumptie. Door een deel van de dure tarwe te vervangen door cassavemeel kan veel bespaard worden. Daarnaast zijn er nog tal van andere eindproducten mogelijk met cassave.
Gezien de wereldwijde vraag naar voedsel is het vinden van afzetmarkten niet het grootste probleem. Suriname kan relatief makkelijk inspelen op de vraag naar cassavemeel
Suriname is ooit voortvarend begonnen aan een cassavefabriek, maar is nooit in staat gebleken een productieve cassavefabriek op te zetten. Hoe komt dat? Waar ging het mis? In dit artikel neem ik u mee in de korte en turbulente geschiedenis (10 jaar) van de Surinaamse cassavefabriek.
Een NDP Friends & Family project
Het begon allemaal in december 2012 met de oprichting van de Innovative Agro Processing Industries (IAP). In diezelfde maand werd met veel fanfare een halfklare cassavefabriek geopend aan de Jan Starkelaan in het district Para. Dit project startte in de regeerperiode Bouterse I (2010-2015), een kabinet dat was ontstaan uit de Megacombinatie bestaande uit de NDP (18 zetels), de KTPI (2 zetels), Nieuw Suriname (2 zetels) en de PALU (1 zetel).
President Venetiaan had in 2010 een goedgevulde staatskas achtergelaten met een comfortabele USD-koers van ongeveer 2,80 SRD. Er was voldoende geld verkrijgbaar voor investeringen en the sky was the limit. De vooruitzichten voor de cassavefabriek waren rooskleurig en er stond niets in de weg voor de eerste succesvolle cassavefabriek van Suriname. De realiteit was helaas anders.
Het initiatief voor de cassavefabriek kwam van het trio Winston Lackin, Kamla Madho en Robert Power. Kamla was de levenspartner van Winston. Robert was voedseltechnoloog en honorair consul van Barbados in Suriname. Winston Lackin was toentertijd de Minister van Buitenlandse Zaken, in 2010 de spindoctor van de NDP-verkiezingen en een vertrouweling van Bouterse. Winston Lackin was een belangrijke ambassadeur voor de cassavefabriek. Hij overleed in 2019 aan alvleesklierkanker na een operatie in Colombia.
Deze cassavefabriek zou met 600 opgeleide boeren dagelijks 10.000 kilogram bittere en zoete witte cassave verwerken, waaruit 3.200 kilogram cassavemeel geproduceerd zou worden. Barbados zou het cassavemeel afnemen en distribueren in CARICOM-lidstaten.
Robert en Kamla hadden elk 50% van de aandelen in handen. Het opzetten van de fabriek had US$ 1 miljoen gekost die door schenkingen uit China en een financiering vanuit de staat werd betaald. De boeren zouden 0,60 USD per kilo voor hun cassave krijgen. De cassavefabriek was bij start duidelijk een “NDP Friends & Family aangelegenheid”.
Impact van een zelfveroorzaakte crisis
Na de opening in 2012 is het eigenlijk nooit goed gegaan met de fabriek. Door mismanagement, ondeskundigheid, politieke invloeden en miscommunicatie is de gehele sector tot stilstand gekomen. Dit "NDP Friends & Family initiatief” heeft in de loop van de tijd miljoenen US dollars gekost.
Helaas was kabinet Bouterse I (bewust) onbewust van en/of naïef met betrekking tot het feit dat ze aan de vooravond stonden van een nieuwe economische crisis. Een crisis die ze voornamelijk zelf zouden veroorzaken, met een klein duwtje van de verslechterde wereldeconomie.
Tegen het einde van Kabinet Bouterse I, begin 2015, bestond het vermoeden al van een aankomende economische crisis. De verkiezingen stonden voor de deur en het leengedrag van de NDP nam steeds verder toe. Een zelfveroorzaakte economische crisis diende zich aan, waar de NDP paradoxaal genoeg niet op had gerekend.
Eind 2015 werd de economische crisis in Suriname goed voelbaar. De allerarmsten werden zwaar getroffen. Deze economische crisis van 2015 heeft een grote impact gehad op de enige cassavefabriek van Suriname. Regering Bouterse I was niet meer in staat om IAP N.V. te blijven financieren, tot groot ongenoegen van Madho en Power.
Mismanagement binnen de cassavefabriek
Om de continuïteit van de cassaveproductie te kunnen garanderen, is de afstemming met de producenten van cassave heel erg belangrijk. Er moet immers een enigszins constante aanvoer van cassave zijn om te kunnen voldoen aan de vraag van afnemers. Bij de afstemming met de boeren is het echter goed misgegaan. Er werd op een verkeerde wijze geteeld en met de verkeerde cassavesoort. Ook waren er geen eenduidige contractuele afspraken met betrekking tot de levering gemaakt. De boeren konden hun cassave nergens kwijt en hadden een miljoenenverlies. Boeren kregen gezondheidsklachten door de stress en grote verliezen.
Internationaal worden er hoge eisen gesteld aan cassavemeel, de verwerkingswijze en aan de verwerkingsmachines. Helaas heeft het management van de cassavefabriek in onvoldoende mate aan deze eisen kunnen voldoen. De fabriek voldeed niet aan de internationale exportstandaarden voor voedselveiligheid. De verwerkingsmachines waren roestgevoelig en de aanvoer van de juiste cassavesoort was niet geregeld. Miscommunicatie en politieke invloeden hebben de zaak er niet makkelijker op gemaakt.
Complexe organisatieconstructies – de belastingbetaler betaalt
Organisatorisch gezien ging er ook van alles mis. Wat als een private onderneming N.V. begon in 2012, werd binnen een jaar, op 3 april 2013, voor het symbolische bedrag van 1 SRD ondergebracht bij het Ministerie van Financiën, om vervolgens in 2017 als cadeau te worden weggegeven aan het Ministerie van Defensie. Ondertussen bemoeide het Ministerie van Landbouw, Veeteelt en Visserij (LVV) zich vanaf de zijlijn met de fabriek.
De financieringsconstructies van de cassavefabriek waren voor de meesten onlogisch, tenminste voor buitenstaanders. Intern zal er vast een goede reden voor zijn geweest. Vermoedelijk droeg het Ministerie van Financiën de kosten om IAP N.V. in stand te houden. De dure president-commissaris (Kamla Madho) en commissaris (Robert Power) die waren meeverhuisd en velen anderen moesten tenslotte betaald worden. De Surinaamse belastingbetaler heeft een aanzienlijk deel van de fabriek meebetaald. Waarschijnlijk betaalt de Surinaamse belastingbetaler deze nog steeds af.
De Ministeries van Financiën en Defensie zijn geen logische organisaties om een cassavefabriek te managen. Politiek gezien zou het Ministerie van LVV de meest logische organisatieplek zijn. Al is het de vraag of een Ministerie de aangewezen instantie is om productiebedrijven te organiseren. De public-private investeringsmodellen waren toentertijd wel bekend bij de Ministers, maar er werd niet naar gehandeld. De initiële public-private constructie was in principe binnen één jaar gesneuveld.
Wisseling van de wacht
Met het reshuffle-beleid van Bouterse waren er veel wisselingen van de wacht bij het Ministerie van LVV. Bij het Ministerie van LVV waren er binnen 10 jaar vier verschillende Ministers. Binnen één jaar (2018/2019) waren er maar liefst drie Ministers bij LVV. Minister Soeresh Algoe moest in april 2018 het veld ruimen. Zijn plek werd door Minister Lekhram Soerdjan ingenomen, maar in april 2019 werd ook Lekhram Soerdjan vervangen, door Minister Rabin Parmessar.
Deze wisselingen hebben de cassavefabriek niet echt geholpen. Hierdoor was er geen consequent landbouwbeleid en over de cassavesector werd verschillend gedacht. Deze omstandigheden zijn belangrijke redenen voor de mislukking van de cassavesector geweest.
In 2018 zat Kabinet Bouterse II diep in de economische crisis en er was een chronisch gebrek aan geld. Er werd volop geleend om het land draaiende te houden. Hierdoor bleef het na 2018 lang stil rondom de enige cassavefabriek van Suriname.
Mislukte pogingen tot privatisering
In 2014 gaat de cassavefabriek een samenwerkingsovereenkomst aan met N.V. Meelmaatschappij De Molen. Twee jaar later, in 2016, toont “De Molen” interesse in de fabriek en wil deze graag overnemen van de staat. Het zou passen in de toekomstplannen van “De Molen”. Het bod van “De Molen” werd door regering Bouterse II afgewezen.
“De Molen” geeft het niet op en komt vier jaar later, in 2020, met een tweede bod. Deze keer aan regering Santokhi I. Ook dit tweede bod wordt afgewezen. In 2021 komt “De Molen” met een nieuw voorstel. Dit nieuwe voorstel is afkomstig van Cassava Factory Suriname (Casafas N.V.), een N.V. van “De Molen”.
De regering hoefde slechts een verklaring van geen bezwaar af te geven om een lening van ruim 3 miljoen USD los te krijgen bij de Islamic Development Bank (IDB). “De Molen” zou de cassavefabriek als een volledig particuliere onderneming managen.
Het voorstel werd gedaan aan een vrij stevige en uitgebreide regeringsdelegatie bestaande uit: de President, de first lady Mellisa Santokhi-Seenacherry, Minister Armand Achaibersing van Financiën en Planning, Minister Parmanand Sewdien van LVV en Minister Saskia Walden van Economische Zaken.
Met de herhaalde pogingen van de grootste meelproducent van Suriname om de cassavesector over te nemen, is het wel duidelijk dat het een lucratieve sector betreft.
De cassavefabriek onbruikbaar verklaard
In mei 2022 wordt de cassavefabriek officieel onbruikbaar verklaard door Minister Parmanand Sewdien van LVV tijdens de begrotingsbehandeling in De Nationale Assemblee (DNA). Bijna alle materialen waren volgens hem verroest en ongeschikt voor voedselverwerking. Dus moet de fabriek worden ontmanteld. In het gebouw werd een aantal keren ingebroken, waarbij zelfs toiletpotten zijn weggedragen.
In augustus 2022 brachten President Santokhi samen met directeur Julio Bhikharie van “De Molen” een bezoek aan Apoera voor de opening van een nieuwe bakkerij. “De Molen” zal een belangrijke rol vervullen om de bakkerij draaiende te houden. Daarnaast zal in Apoera geëxperimenteerd worden met cassavemeel als vervanging van tarwemeel voor brood.
Is dit de vierde poging van “De Molen” om de cassavesector in handen te krijgen?
door: Ing. A.D.H. Mahabier
ICT Projectmanager Rijksoverheid Nederland
Voor vragen of opmerkingen kunt u contact opnemen via mail: SurinameNieuwsCentrtale@gmail.com
Gebruikte bronnen: klik hier
