155 jaar: Gedenkboek Hof van Justitie Suriname

                                                      Carlo Jadnanansing 

Op 7-8-2024 vond in de Congreshal de presentatie plaats van: “155 jaar Gedenkboek Hof van Justitie Suriname”. Het boekwerk is samengesteld door Ranu Abhelakh – de auteur – in opdracht van het Hof van Justitie (HvJ) ter gelegenheid van zijn 155-jarig bestaan met eindredactie van Ank Kuipers. 

Hofpresident mr. Iwan Rasoelbaks besefte op een gegeven moment dat bij het 100-jarig bestaan van het HvJ een gedenkboek was verschenen, getiteld “Een eeuw Surinaamse codificatie”, bestaande uit een aantal juridisch-wetenschappelijke artikelen. Maar dat het 150-jarig bestaan op 1-5-2018 vrijwel ongemerkt voorbijgegaan was. Hij was op dat moment waarnemend president. Zijn benoeming tot

hofpresident vond plaats op 18-12-2020. 

Presentator Carlo Jadnanansing overhandigt een geschenk aan auteur Ranu Abhelakh. Hofpresident Iwan Rasoelbaks kijkt glimlachend toe.

Het was zijn bedoeling de omissie goed te maken door het 155-jarig bestaan op 1-5-2024 op grootste wijze te herdenken middels een internationale conferentie en een gedenkboek. De succesvolle conferentie met een grote buitenlandse participatie o.a. van het Caribisch Hof en de Hoge Raad der Nederlanden, is gehouden op 5 en 6 mei van dit jaar. 

De presentatie van het gedenkboek moet dus in dit licht bezien worden. Hieronder volgt een korte bespreking van het werk. 

Het bestaat uit zes hoofdstukken, 279 pagina’s

en ongeveer 500 illustraties. Vooral de foto’s gemaakt door de auteur, van huis uit fotojournaliste, zijn een streling voor het oog. 

De eerste twee hoofdstukken bevatten de rechtshistorie van Suriname vanaf 1651 tot 1869. In Suriname was toen sprake van een warwinkel van rechtssystemen vooral gebaseerd op het Oud-Hollandse en Romeinse recht, maar ook met overblijfsels uit het Engelse recht. 

Op 1-5-1896 werden de Nederlandse wetboeken (codificatie) in Suriname ingevoerd, enigszins aangepast aan de Surinaamse samenleving. 

Op 29-4-1869 vond de installatie plaats van de leden van het nieuwe HvJ door gouverneur van Idsinga. Maurits Ganderheyden, geboren in Suriname, wordt de eerste hofpresident. Het was in die tijd gebruikelijk dat de President van het hof tevens voorzitter was van de Koloniale Staten. Dit was in strijd met het beginsel van de Trias Politica (scheiding der machten) die in die tijd in Suriname klaarblijkelijk niet bestond. 

Vanaf hoofdstuk 3 (Srefidensi, eerste Grondwet in groeiende onrust) wordt de moderne rechtsgeschiedenis van Suriname beschreven beginnende met de turbulente ontwikkelingen rondom de eerste Grondwet van Suriname. In deze periode spelen de politici Henck Arron, ministerpresident en voorzitter NPS en Jagernath Lachmon een hoofdrol. 

Wellicht het meest interessante deel van het boek zijn de hoofdstukken 4 (Rechtspraak in een periode zonder Grondwet) en hoofdstuk 5 (Rechtspraak op weg naar verademing). 

Hierin wordt de strijd beschreven die geleverd moest worden tegen de militaire machthebbers teneinde te pogen de rechtstaat te handhaven. Hoewel niet gezegd kan worden dat de rechtstaat in deze periode als geheel in stand is gebleven, kan wel opgemerkt worden dat het gelukt is de Rechterlijke Macht intact te houden. Maar ook dit was bijna anders geweest.

Een van de belangrijkste onthullingen uit het boek is de verdwijning zonder enig bericht van rechter Waaldijk in oktober 1982. Hij zou een dienstreis ondernemen naar India, maar bleef in Nederland achter waar hij in dienst trad van de Universiteit Tilburg. Twee maanden daarna was het 8-12-1982. 

De verklaring voor het gedrag van Waaldijk is mij pas door het gedenkboek duidelijker geworden. Bouterse zou Waaldijk die naar de mening van de bevelhebber loyaal stond tegenover het Militaire Gezag, gevraagd hebben eraan mede te werken de Rechterlijke Macht te ontslaan en aan de benoeming van een geheel nieuwe Rechterlijke Macht met Waaldijk als president. Toen Waaldijk aan Bouterse vroeg wat er zou gebeuren als hij weigerde de benoeming aan te nemen, antwoordde Bouterse hierop: “Dan benoemen wij u tot president”. 

Waaldijk die in het verleden ook een hoge officier van politie is geweest, begreep dat hij tegen de militairen geen schijn van kans had. Maar hij slaagde er toch in het proces te vertragen door een commissie te laten benoemen die het functioneren van de Rechterlijke Macht moest evalueren. Daarna vertrok hij om pas weer in 1997 terug te keren naar Suriname. 

Het boek bevat verder nog vele andere interessante informatie die niet eerder op papier gezet is. 

Tijdens de presentatie heb ik naar voren gebracht verrast te zijn dat een journalist die geen jurist is, een publicatie heeft geproduceerd waarin ik geen juridische onjuistheden heb kunnen ontdekken. 

Zonder enige afbreuk te doen aan de geweldige prestatie van de auteur, moet opgemerkt worden dat volgens mededeling van mr. Rasoelbaks, het boek niet alleen gebaseerd is op eigen onderzoek, maar ook op vele interviews met rechtsgeleerden en dat het door gerenommeerde juristen vóór de publicatie gelezen is en waar nodig van commentaar voorzien. 

Het is in ieder geval zo dat met het gedenkboek een leemte is opgevuld die bestond in de juridische geschiedschrijving. Het boek is niet alleen voor juristen en historici aan te bevelen, maar voor iedereen die geïnteresseerd is in de Surinaamse rechtsgeschiedenis. Maar het is tevens een monument voor eenieder die gestreden heeft voor het behoud van de democratisch rechtstaat, waarbij sommigen zelf het leven gelaten hebben!

Chapeau voor Ranu en allen die meegewerkt hebben aan de totstandkoming van dit historisch monument!  

Auteur: Ranu Abhelakh

Titel: 155 JAAR GEDENKBOEK HOF VAN JUSTITIE SURINAME

Uitgever: Hof van Justitie

Aantal pagina’s: 279

ISBN:  978-99914-7-568-4

Prijs: Euro 50 (SRD 1.500,=)

Verkrijgbaar bij Centrum voor Democratie e Rechtspleging (CDR), Klipstenenstraat no. 33.  Tel: 479529/+5978467744 (app only)