Wie werd waarvan bevrijd op 25 november 1975?
Op 25 november 2021 herdenken we 46 jaar Srefidensi, de staatkundige onafhankelijkheid van de Republiek Suriname.
De nationalistische ideologie van Srefidensi leerde ons dat voortaan alle nationaliteiten in het land zouden opgaan in de overkoepelende identiteit van De Surinamer. De Surinamer, een nieuw soort mens, Bevolkingsgroepen zouden vredig naast elkaar bestaan onder leiding van een kleurenblinde overheid en een liberale grondwet. De grondwet van Suriname kent geen etnische groepen.
De Republiek is een eenheidsstaat en die onderhoudt rechtstreekse betrekkingen met elke individuele burger, niet met etnische groepen. We zijn allemaal Surinamers, een identiteit die uitstijgt boven ras en etniciteit. De nationalistische ideologie leerde
Suriname valt bij stukjes uit elkaar
Hoe anders is de werkelijkheid. We werden een staat, maar geen natie. Een land, maar geen volk. En vrijheid, dat is nog de vraag. Wie werden vrij van wat? De helft van alle Surinamers verkiest te leven in het land waarvan Suriname bevrijd werd. Jongens met wie ik op de AMS zat en die daarna naar Nederland vertrokken, keren nu gepensioneerd terug naar Suriname en ik moet zeggen, ze genieten. A Euro tranga. Ik gun het ze echt. Maar wat mij hindert is dat wij in Suriname minder vrij zijn dan onze
Vandaag nog kwam een mevrouw op de poli om af te spreken hoe het verder zou moeten met haar moeder, die een ernstige chronische ziekte heeft, want zij vertrekt binnenkort naar Nederland. Ik vroeg: “Voor hoe lang gaat u wegblijven”. “Ik kom niet terug. Ik ga daar wonen”. Weer een microstukje Suriname dat uiteenvalt, dacht ik. Ik ken zoveel bejaarden die zonder familie in Suriname werden achtergelaten. Talrijk zijn ook de gezinnen die ik uit elkaar zag vallen omdat vader of moeder naar Nederland of Sint Maarten vertrok.
De week daarvoor werd ik door een jongeman gebeld, uit België. Hij vroeg of ik een verklaring voor hem kon tekenen over gelden die hij had ontvangen toen hij als kapper werkte. Hij huurde een paar jaar geleden een ruimte van de buurtorganisatie waarvan ik de voorzitter ben. Een vriend met wie ik in de Grun Dyari Band gespeeld heb maar die ik daarna jarenlang uit het oog verloor, maakt nu muziek in België, zo ondekte ik op Facebook. Daar heeft hij de vrijheid en de mogelijkheden om zijn aspiraties als rapper na te streven. Maar wat had hij niet voor Suriname kunnen betekenen?
Een teruggekeerde pensionado vertelde mij dat hij mij nog kende uit de tijd van het DOE theater. Ik had samen met Harto Somodihardjo en Henk Tjon muziek gemaakt bij enkele teksten van Thea Doelwijt’s musical “Fri Libi””. Maar ook het DOE theater verdween samen met de mensen over de horizon.
Een jongeman belt me op om naar zijn bejaarde moeder te komen kijken. Bij aankomst op Tammenga project zie ik een lange jongeman met rasta haardracht die in niets, ook niet in zijn spraak, verschilt van zijn neef van Plein van 12 Mei, die af en toe kwiekwie uit Coronie voor me brengt. Wat blijkt, deze identieke telg van de familie woont al 20 jaar in Nederland. Hij is nu 38. Hij reist heen en weer tussen Suriname en Nederland met een Schengen paspoort. De neef die hier woont heeft die vrijheid niet.
Berend Botje
Bij het schrijven van deze tekst schiet mij steeds het liedje te binnen dat we als kind zongen, “Berend Botje ging uit varen, met een bootje naar Zuidlaren. De weg was recht, de weg was krom. Nooit kwam Berend Botje weerom. Een twee drie vier vijf zes zeven Waar is Berend Botje gebleven Hij is niet hier Hij is niet daar Hij is naar Amerika”. Berend Botje ging de American Dream achterna.
Zo verdwijnen mensen continu uit organisaties, bedrijven, vriendenkringen, muziekgroepen, jogging groepjes en buurten. Wie kan, die vertrekt. Soms besef je pas dat ze weg waren als je ze weer eens ontmoet. Alleen al op mijn poli ken ik zes of zeven vrouwen, die in de afgelopen twee jaar naar Nederland migreerden en een paar die een kind kregen met een vakantieganger uit Nederland. De bevrijding van het Koninkrijk was aan al deze mensen niet besteed. Ze kozen met hun hele lichaam voor Nederland, voor Europa, voor de metropool.
De politieke elite, de verzameling van etnische kongis’s van politici, ondernemers en hoge ambtenaren, werd op 25 november 1975 bevrijd van de hinderlijke bemoeizucht van de Nederlandse politici en ambtenaren in de zaken van ons land. Dat is wel zeker. Maar het lijkt erop dat een aantal rechten en vrijheden aan velen aan ons werd ontnomen. De politici die beschikten dat Suriname onafhankelijk werd, hielden geen rekening met het zelfbeschikkingsrecht van andere naties in het land.
Het ontbreken van soevereine macht
We werden vrij als burgers van een vrij land, maar verloren mogelijkheden en vrijheden van wereldburgers. Onze vrijheid wordt bovendien ernstig belemmerd door sociale ongemakken, ongelijkheid en onveiligheid.
We zitten vast in een post-koloniaal politiek systeem dat niet in staat is nationale problemen op te lossen omdat er geen soevereine macht is boven de etnische politiek, een macht die in tijden van nood dwingende maatregelen kan treffen met instemming en medewerking van de totale samenleving.
De Surinaamse politiek lijkt op internationale politiek en is net zo impotent als de United Nations. De internationale samenleving is, net als Suriname, geen echte samenleving met een gedeelde politieke cultuur.. Er is geen soevereine macht in de wereld die kan afdwingen dat naties zich onderwerpen aan internationale wetten, bijvoorbeeld aangaande klimaatverandering, Een klein aantal grootmachten bepaalt wat er in de wereld gebeurt en die proberen samen het machtsevenwicht te behouden maar tegelijkertijd ook elkaar uit evenwicht te brengen. Hierdoor is de United Nations alleen maar in staat issues aan te kaarten. Pas als Amerika en China en de andere grootmachten het eens zijn kan er ingegrepen worden om bijvoorbeeld oorlogen in de Derde Wereld te stoppen.
Machiavellistische machtspolitiek
Politiek in Suriname is, net als internationale politiek, een Machiavellistische aangelegenheid. Het is geen toeval dat Machiavelli graag gelezen wordt door Surinaamse poliici. Pengel, Arron en Bouterse staan allen te boek als geïnspireerde lezers van “De Vorst” van Machiavelli, het boek waarin beschreven wordt hoe macht veroverd en behouden moet worden.
In de Surinaamse politiek praat iedereen over algemeen belang, maar in feite hebben we te maken met partijen die gaan voor eigen maximale winst. Er 7 wordt natuurlijk onderhandeld, want niemand heeft genoeg power om alleen te regeren, maar men onderhandelt omdat het moet, omdat het niet anders kan in de plurale situatie, maar niet van harte. Zelfs een dictator moet onderhandelen om zich te handhaven. Onderhandelen geschiedt doorgaans in de vorm van geheime diplomatie. Het is geen open, machtsvrij communicatieproces waar iedereen bij betrokken wordt en dat vooral gaat om het vaststellen van wat het algemeen belang is.
Ontembare problemen
COVID-19 heeft onze problemen duidelijk aan het licht gebracht. COVID-19 is een ontembaar probleem omdat Suriname een multinationale, plurale samenleving is, waarvan het ideologische dak is weggewaaid en iedere groep in zijn eigen kamer hokt onder zijn eigen zinkplaten of tentzeil. Zeventig tot tachtig procent van de bevolking onder de armoedegrens. Ecologische vernietiging van de natuur door de jacht op natuurlijke hulpbronnen. Allemaal ontembare problemen. Zeespiegelstijging en klimaatverandering. Zulllen we ze kunnen temmen met steeds hogere dijken?
Thomas Hobbes schreef: “War is ... time men live without common power to keep them all in awe”. Dit is een goede beschrijving van wat in Suriname voor politiek doorgaat. Het wegvallen van de super- structuur van het Koninkrijk der Nederlanden, opende een doos van Pandora van etnische krachten. Deze etnische krachten houden elkaar in balans terwijl ze tegelijkertijd loeren op een kans om een andere weg te stoten. Dit systeem kan nooit meer opleveren dan achterkamertjes politiek, nepotisme, corruptie. Fraude. Koehandel. Deze postkoloniale politiek wordt gekenmerkt door zero sum games. De winst van de een is het verlies van de ander, maar samen komen ze niet verder.
Beperking van de toegang tot het politiek bedrijf
In de postkoloniale politieke cultuur beperkt men graag op allerlei manieren de toegang tot het politiek bedrijf. Besluiten worden in achterkamertjes genomen. Op partijcongressen wordt er alleen gestemd door een klein aantal voorzitters van afdelingen, niet door de individuele leden. Het besluit om pre-electorale samenwerking tussen politieke partijen te verbieden had tot doel de kansen van kleine splinterpartijen te verkleinen.
Het kiesstelsel van Suriname werd niet ontworpen om een goede weerspiegeling van de bevolking te krijgen in de volksvertegenwoordigingen. Het stelsel werd gemaakt om een bepaalde etnische hiërarchie in stand te houden. Opeenvolgende aanpassingen van het kiesstelsel moesten ervoor zorgen dat Aziaten niet aan de macht kwamen. Het eind- resultaat is dat we nu zitten met een districtenstelsel waarin de “Afro-surinaamse” bevolkinsgroepen bevoordeeld worden. In 1948 kreeg Parmaribo 11 van de 21 zetels, nu 17 van de 51.
Vroeger was Paramaribo overgewaardeerd, nu zijn de districten overgewaardeerd. Maar de vertegen- woordiging in het Parlement werd er niet beter op. Het huidige kiesstelsel bevordert behoud van de status quo. De traditionele, conservatieve. rurale etnische stem wordt overgewaardeerd. De stem van de middenklasse en tal van issuegroepen wordt ondergewaardeerd. Kleine politieke partijen die in een landelijk evenredigheidsstelsel de kiesdeler zouden kunnen halen, zijn kansloos in het districtenstelsel. Kleinere etnische groepen, zoals de Javanen, komen er in het huidige stelsel bekaaid vanaf.
De betekenis van 25 november 1975
Wie werd waarvan bevrijd op 25 november 1975? In de afhankelijke positie van ons land in de wereld is er geen verandering gekomen. Suriname bevond, bevindt en zal zich nog lang blijven bevinden in de periferie van het kapitalistische wereldsysteem. Alleen ligt het land nu wagenwijd open voor mondiale krachten.
De bevrijding uit het Koninkrijk der Nederlanden had verschillende betekenissen voor verschillende mensen. De bosnegers zagen het Koninkrijk als een bevriende mogendheid en vroegen dat de garanties in hun vredesverdragen met de koloniale overheid zouden worden gehandhaafd. De Inheemsen waren zeker niet enthousiast dat de nieuwe staat werd gegrondvest op geroofde Inheemse grond.
Hindostanen en Javanen maakten zich zorgen en zetten hun mondiale diaspora voort richting metropool. Tienduizenden verlieten het land. Het voornaamste lange termijn effect van de verbreking van de staatkundige band met Nederland is volgens mij een verzwakking van de betekenis van de Westerse creoolse cultuur als bindmiddel van de samenleving en het sterker naar voren komen van Aziatische culturen in de vormgeving van de Surinaamse leefwereld.
Mondiale Aziatische machten hebben vrij spel gekregen door het wegvallen van de bescherming van het Koninkrijk. De creoolse elite zaagde de poten onder haar eigen hegemonie vandaan door uit de staatkundige band met Nederland te stappen.
Het weggewaaide koloniale dak vervangen
Wat Suriname het hardst nodig heeft is een nieuw ideologisch dak, om het weggewaaide koloniale dak te vervangen. Zonder een gedeelde politieke cultuur die alle etnische culturen overkoepelt, en door het gehele volk geleefd en gedragen wordt, kan dit land niet tot ontwikkeling komen. Etnische politiek is moreel verwerpelijk omdat het de bewustwording van nationale belangen en interne economische tegenstellingen hindert en de vorming van een naionale soevereine machtsstructuur in de weg staat.
In een volgende column ga ik dieper in op de moraal van etnische politiek. Ik doe dat vanuit de optiek van natievorming. Is het qua natievorming verantwoord dat voormannen van de NPS en ABOP op 25 mei 2019 naar Mapane gaan om een bundeling van Afro- Surinamers te vormen? Is het goed om kiezers op te roepen te stemmen op iemand die op ze lijkt?
Is het goed om etnische quota in te stellen voor de verdeling van posities en jobs? Laat er hierover geen misverstand bestaan. Het ligt niet aan de etnische groepen en hun etnische culturen dat Suriname niet werkt. Suriname werkt niet omdat de instituten van de overkoepelende politieke cultuur niet werken. De volkssoevereiniteit wordt niet door het systeem tot uitdrukking gebracht door het ontbreken van een overkoepelende nationale solidariteit.
Van alle etnische culturen had de creoolse cultuur de beste papieren om de overkoepelende rol van de koloniale cultuur over te nemen. Vanwege de historische continuïteit van de koloniale en de creoolse cultuur was dat een voor de hand liggende ontwikkeling die ook in Brazilië en andere Latijns- Amerikaanse landen plaatshad. De creolen hebben het verprutst. Ze hadden niet de culturele en economische vitaliteit en de politieke wil om de nieuwe samenbindende kracht te worden van de Surinaamse samenleving.
Hun culturele en psychologische binding met Nederland was hun kracht, maar die hebben ze door hun eigen ambivalentie zelf afgetjapt. We moeten nu hopen dat het framework van de internationale technologische cultuur en de technologie van de parlementaire democratie sterk genoeg is om ons bij elkaar te houden in de komende decennia. De bevrijding uit het Koninkrijk was een vervreemding van wie we werkelijk zijn, in naam van De Surinamer, het ideaal dat we graag willen zijn.
Paramaribo 11 november 2021 wjbakker@sr.net
