Kernboodschap

De regering (coalitie met breed draagvlak) wil van 2025–2030 bouwen aan een duurzame welzijnssamenleving: rechtsstatelijkheid en anticorruptie, sociale samenhang (natievorming), economische diversificatie weg van mijnbouwafhankelijkheid, en modernisering van bestuur en publieke diensten. De eerste maanden vergden crisismanagement (blacklisting luchtvaart, SLM-crisis, EU-waarschuwing visserij) en opruimen van versnippering (380+ commissies) en vermoedens van corruptie.

Natievorming & maatschappij

• Structurele inzet op verbondenheid en respect; jaarlijks in augustus: “Heritage Month” (bezinnen, herdenken, vieren).
• Eenheid is randvoorwaarde voor ontwikkeling; oproep tot gezamenlijke verantwoordelijkheid van burgers, bedrijfsleven en politiek.

Economie & financiën

• Aangetroffen verslechtering: primair saldo van +0,3% BBP (2024) naar –7,8% in mei 2025 (na einde IMF-programma).
• Koers: realistische bezuinigingen, inkomstenverbreding
  zonder tariefverhoging (hervorming Douane/Belastingdienst; striktere BTW-inning), schuldlast verlichten (2026–2028), inflatie temmen via wisselkoersstabiliteit.
• Tijdelijke saneringsregeling tot 31-12-2025 (boete-/renteloos aflossen).
• Nationale Risico Analyse en FATF-aanbevelingen uitvoeren (AML/CFT).

Economische ontwikkeling & sectoren

• Diversificatie: landbouw, bouw, toerisme, MKB, woningbouw als sociale én productieve sector.
• Olie & gas: local-content-wet, spaar- en stabilisatiefonds actualiseren; voorbereiding arbeidsmarkt/onderwijs; prioriteit gas-to-shore (goedkope stroom/petrochemie).
• Goud: opbrengsten vergroten; smokkel terugdringen. Bauxiet: geen export ruwe bauxiet; minimaal verwerking tot aluinaarde.
• Toerisme (high-end eco/adventure): STA volledig operationaliseren; structurele financiering (o.a. toeristenbelasting); Heritage Month als trekker; BBP-bijdrage richting ~10% en duizenden banen.
• Luchtvaart: traject naar veiligheidsnormen (IDB-investeringen); concept-Burgerluchtvaartwet eind 2026; open-skies en betere regionale connectiviteit.

Goed bestuur, rechtstaat & veiligheid

• Versterken onafhankelijke instituties
  (Constitutioneel Hof, Hof van Justitie, OM, Rekenkamer) en cassatie-instantie.
• Kiesstelselhervorming via breed overleg; versnellen decentralisatie (training/certificering districtsbesturen).
• Veiligheidsagenda: integriteit & capaciteit bij korpsen, buurtgerichte politie, jeugdpreventie, aanpak huiselijk geweld, re-integratie gedetineerden, drugshandel/wapensmokkel, cybercrime en grensbewaking (politie/defensie/douane/immigratie).
• Anticorruptie: commissie versterken, transparantieportalen (realtime aanbestedingen/uitgaven), klokkenluidersbescherming, ombudsfunctie.

Gezondheid

• Focus 2026–2027: preventie & eerstelijnszorg, digitalisering (EPD, tele-zorg, e-recept), SZF-hervorming (transparantie/risicodeling), BGVS versterken (medicijnbeschikbaarheid).
• Aanpak NCD’s (hart/diabetes/hypertensie/kanker), ook HIV.
• Geestelijke gezondheid: stigma doorbreken, landelijke preventie (suïcide, huiselijk geweld).
• Moeder- en kindersterfte omlaag: betere pre-/peri-/postnatale zorg; naleving ouderschapsverzekering.
• Ziekenhuiscapaciteit opschalen (Albina, Wanica, Atjoni), diagnostiek, onderhoud; aanpak brain-drain met betere arbeidsvoorwaarden & versneld opleiden; gereguleerde inzet buitenlandse zorgprofessionals.
• Ruimte voor traditionele/alternatieve geneeswijzen binnen duidelijke kwaliteits- en veiligheidskaders.
• Overgang van open-end fee-for-service naar financiering die kwaliteit & preventie beloont; modernisering gezondheidswetgeving.

Onderwijs & jeugd

• Schooljaar jaarlijks op 1 oktober; conferentie 2026 voor nieuw stelsel en integrale onderwijswet/financiering.
• Nationaal schoolvoedingsprogramma structureel verbeteren.
• Minder schooluitval; vakonderwijs/maatwerktrainingen; forse investeringen in gebouwen, sanitair, transport, digitale leeromgeving.
• TVET/MBO uitbouwen (olie/gas, landbouw, zorg, ICT); hoger onderwijs versterken & digitaliseren; permanente scholing docenten en modern beloningskader.
• Jongeren- en vrouwenprojecten voor werk naar inkomen en formeel ondernemerschap.

Infrastructuur, water & energie

• Wegen/bruggen (Oost-Westverbinding, landbouwontsluiting); PPP wettelijk mogelijk.
• SWM: productiecapaciteit, gebiedsuitbreiding, waterverliesreductie, tariefrationalisatie; lab-accreditatie (IDB-project).
• Energiezekerheid: netversterking, transmissielijnen, transparante tarieven; schuldherschikking energiesector; betaalbare stroom, vooral in binnenland.

Natuur, milieu & grondenrechten

• Suriname als netto-negatieve CO₂-uitstoter: duurzaam bos- en waterbeheer, biodiversiteit; handhaving tegen illegale ontbossing/vervuiling.
• Collectieve Grondenrechten: proces met Traditioneel Gezag opnieuw opgestart.
• Wet natuurbescherming moderniseren (2026) en Nationale Milieu Autoriteit als ZBO.
• Carbon credits als langetermijn-bron, zorgvuldig en inclusief opgezet.

Buitenland & diaspora

• Actieve, assertieve diplomatie (VN, CARICOM, OAS), gericht op handel, toerisme, investeringen, klimaatadaptatie en voedselzekerheid.
• Verbetering PSA-beleid (Personen van Surinaamse Afkomst) via wettelijk instituut.

Digitalisering & openbaar bestuur

• Versnellen e-government, koppelen systemen, beveiliging & digitale inclusie.
• Doorlichting en herstructurering ministeries, training ambtenaren, sterker toezicht.

Local content & werk

• Nationaal Local Content Programma (v.a. 2026) met SNTA en regionale hubs (Nickerie, Commewijne, Brokopondo) voor snelle opleiding/omscholing/certificering; quota voor lokale arbeid bij grote projecten; fiscale prikkels en lokalisatie van aanbestedingen.

Ontwerp-begroting 2026 (in SRD)

• Inkomsten totaal: 61.131.040.000
  • Directe belastingen: 17.157.245.000
  • Indirecte belastingen: 20.257.067.000
  • Niet-belastingmiddelen: 13.199.699.000
  • Donormiddelen: 363.064.000
  • (Belasting + niet-belasting samen: 50.614.011.000)
• Uitgaven totaal: 54.821.087.000
  • Operationeel: 20.268.367.000 (lonen/salarissen, sociale premies, goederen & diensten, subsidies, kantoorkosten, klein onderhoud)
  • Programma’s: 40.863.286.000
    • Waarvan uit eigen middelen: 56.923.964.000
    • Leningen & schenkingen op begroting: 4.207.076.000
• Saldo: tekort 6.309.953.000 (≈ 3,5% BBP)

Rode draad in de uitvoering 2026: financieel evenwicht combineren met gerichte investeringen in zorg, onderwijs, veiligheid, digitalisering, energie en productieve sectoren; transparantie en rechtsstatelijkheid; en brede participatie van Surinamers in de komende olie- en gasfase.