Historische uitspraak ICJ: landen kunnen elkaar aanspreken op klimaatschade
| starnieuws | Door: Redactie
Een cycloon verwoestte in 2015 in Vanuatu 276.000 huizen en vernietigde twee derde van het BBP. (Getty Images) In een baanbrekende uitspraak heeft het Internationaal Gerechtshof (ICJ) woensdag geoordeeld dat landen elkaar
juridisch mogen aanspreken op schade veroorzaakt door klimaatverandering — ook wanneer die het gevolg is van historische uitstoot van broeikasgassen. Hoewel het oordeel adviserend is en juridisch niet bindend, kan het volgens juridische experts wereldwijd gevolgen hebben voor toekomstige klimaatzaken.De zaak werd aangespannen op initiatief van een groep jonge rechtenstudenten uit eilandstaten in de Stille Oceaan, waaronder Tonga en Vanuatu, die al jarenlang de directe gevolgen van de klimaatcrisis ondervinden. De uitspraak wordt gezien als een belangrijke overwinning voor klimaatkwetsbare landen die zich tot nu toe genegeerd voelden in internationale klimaatonderhandelingen."De rechtbank heeft erkend wat wij al jaren leven: ons
lijden, onze veerkracht en ons recht op een toekomst," zei Flora Vano uit Vanuatu, het land dat internationaal wordt erkend als het meest kwetsbaar voor extreem weer.Rechter: te weinig ambitie is een schendingDe uitspraak maakt duidelijk dat landen verplicht zijn om hun maximaal ambitieuze klimaatplannen te ontwikkelen, conform het Klimaatakkoord van Parijs. Volgens rechter Iwasawa Yuji is het nalaten hiervan een schending van internationale afspraken.Opvallend is dat het ICJ stelde dat ook landen die zich níét bij het Klimaatakkoord hebben aangesloten, of eruit zijn gestapt — zoals de Verenigde Staten — nog steeds verplicht zijn om het milieu en het klimaatsysteem te beschermen onder het bredere internationaal recht.Daarnaast oordeelde het Hof dat landen mogelijk aansprakelijk zijn voor de klimaatimpact van bedrijven die in hun jurisdictie opereren, vooral als zij fossiele brandstoffen subsidiëren of nieuwe olie- en gasprojecten goedkeuren.Rechtsgrond voor klimaatschadeclaimsDe uitspraak opent de deur voor schadeclaims van ontwikkelingslanden richting rijkere landen met een grotere historische CO₂-uitstoot. Het Hof bevestigde dat landen het recht hebben om compensatie te eisen voor onherstelbare klimaatschade, zoals verwoeste infrastructuur of verlies van leefgebied door stijgende zeespiegels. Bewijsvoering blijft echter cruciaal en zal per geval beoordeeld moeten worden."Dit is een waterscheidingsmoment in het klimaatrecht," aldus Joie Chowdhury van het Centre for International Environmental Law. "Voor het eerst bevestigt het hoogste hof dat slachtoffers van klimaatschade recht hebben op herstel — inclusief compensatie."Gevolgen wereldwijd voelbaarHoewel landen zoals het Verenigd Koninkrijk pleitten dat bestaande verdragen zoals het Parijsakkoord al voldoende zijn, verwierp het ICJ dat standpunt. De uitspraak kan nu worden ingeroepen in zowel internationale als nationale rechtszaken — zelfs in landen die niet onder directe ICJ-jurisdictie vallen, zoals de VS of China.Landen kunnen het oordeel ook gebruiken in rechtszaken bij binnenlandse rechtbanken waar rijke uitstootlanden wél onder de jurisdictie vallen. Volgens advocaten onderzoeken meerdere ontwikkelingslanden nu al concrete stappen om klimaatcompensatie te eisen op basis van dit oordeel.Toekomstige claims onzeker, maar impact grootHoewel nog niet duidelijk is hoeveel individuele landen zouden moeten betalen bij succesvolle claims, schat eerder onderzoek in Nature dat klimaatverandering tussen 2000 en 2019 wereldwijd voor $2,8 biljoen aan schade heeft veroorzaakt — oftewel $16 miljoen per uur."Dit is een enorme overwinning voor Vanuatu en andere kwetsbare staten," zei advocate Jennifer Robinson, die het eiland vertegenwoordigde. "Deze uitspraak gaat het klimaatdebat wereldwijd veranderen."Ondanks het adviserend karakter, zijn eerdere ICJ-oordelen vaker gevolgd door overheden. Zo besloot het VK vorig jaar het Chagosarchipel terug te geven aan Mauritius op basis van een vergelijkbare opinie.De vraag blijft echter of alle landen het oordeel zullen respecteren. "Het ICJ heeft geen eigen 'politie'. Het is afhankelijk van de wil van staten om zich eraan te houden," aldus klimaatjurist Harj Narulla.Toch heerst onder klimaatactivisten, juristen en eilandbewoners vooral opluchting en trots. "Dit is een overwinning voor elk frontliniegebied dat schreeuwt om gehoord te worden," aldus student en klimaatactivist Siosiua Veikune uit Tonga. "Eindelijk erkent de wereld onze strijd."
| starnieuws | Door: Redactie
