CLAD GEDWARSBOOMD BIJ CONTROLE

Fotocompilatie: President Santokhi en het CLAD gebouw | Auteur: Armand Snijders.

De grootschalige belkaartfraude bij Telesur, de verspilling van miljoenensubsidies bij de Surinaamse Luchtvaartmaatschappij (SLM) en de NV Energiebedrijven: al deze en vele andere zaken hadden mogelijk voorkomen kunnen worden als er bij de staatsondernemingen een afdeling Administratieve Organisatie en Interne Controle was opgezet.

Deskundigen van de Centrale Landsaccountantsdienst (Clad) waren in 2019 en 2020 bezig om dat te implementeren, maar deze regering zette dit kort na haar aantreden om onduidelijke redenen stop. Met als gevolg dat de lantibedrijven nog steeds kunnen doen wat ze willen. Niemand heeft daarom zicht over wat

er bij die bedrijven gebeurt en waar de miljoenensubsidies aan worden besteed.

Controle van onafhankelijke diensten, zoals de Clad, zouden fraudeleuze cijfers aan het licht moeten brengen, maar deze organisatie is de laatste jaren enorm uitgehold. Sterker nog, sinds het aantreden van president Chandrikapersad Santokhi wekt hij op z’n minst de indruk dat hij bepaalde financiële zaken het liefst binnenskamers houdt en zeker niet wil delen met de samenleving. Vooral niet als het over de uitgaven gaat bij bedrijven waarvan de staat aandeelhouder is en waar family and friends zijn ‘geparkeerd’. En die moeten daar natuurlijk wel van kunnen profiteren.

Om de

geldstromen binnen veel organisaties zelf te kunnen controleren, installeerde Santokhi in februari vorig jaar de presidentiële commissie Financieel Economisch Team. Deze moet toezien ‘op de rechtmatige, doelmatige en doeltreffende toewijzing en besteding van middelen binnen het Kabinet van de President’, waarmee de Rekenkamer en de Clad, die wettelijk een controlerende taak hebben, in feite buitenspel zijn gezet.

Dat was niet de eerste keer: de regering heeft systematisch heel wat controlemechanismen, die fraude en corruptie zoveel mogelijk hadden kunnen voorkomen, uitgebannen. Hoewel Santokhi bij zijn aantreden beloofde door de vorige regering ingehuurde deskundigen niet uit rancune weg te werken omdat hij iedereen nodig had om het land weer op te bouwen, deed hij in werkelijkheid het tegenovergestelde.

Zoals bij de Clad, waar een stel relatief jonge deskundigen al jaren werkte en in opdracht van minister Gillmore Hoefdraad onder meer bezig was veiligheidskleppen in te bouwen bij lantibedrijven. De meeste leden van dit enthousiaste Clad-team waren afkomstig uit de zo door Santokhi bejubelde diaspora in Nederland. Ze hadden volgens eigen zeggen ook geen enkele band met de NDP of andere partij, ze zetten zich vooral in voor het algemene landsbelang.

Maar daar had Santokhi geen boodschap aan. Enige tijd nadat de Clad-leiding de regeringstop – en met name toenmalig minister Armand Achaibersing van Financiën en Planning – tekst en uitleg had gegeven over waar ze precies mee bezig waren, kwam er geen ondersteuning van regeringszijde. Een voor een werden de deskundigen aan de kant geschoven en vervangen door stromannen en -vrouwen van de coalitiepartijen. Want alles wat ook maar naar de vorige regering rook, moest worden vervangen. Dat daardoor ook de projecten waaraan werd gewerkt, werden stilgelegd, deerde de regering kennelijk niets.

Zo had een van de accountants een blauwdruk opgesteld voor de Administratieve Organisatie en Interne Controle van overheidsbedrijven. Alle bedrijven – inclusief de parastatale – zouden verplicht worden deze blauwdruk over te nemen, want die bevoegdheid heeft het Clad. Maar voordat dit kon worden geïmplementeerd, werd het op last van de regering stopgezet en de accountant in kwestie bedankt voor zijn diensten. Hij keerde terug naar Nederland, waar zijn kennis en ervaring wel worden gewaardeerd.

Het niet-implementeren van een nauwsluitend controlemechanisme bij de staatsbedrijven, heeft vergaande gevolgen waar de regering – en vooral de samenleving – nu de rekening betaalt. Maar het sterke vermoeden bestaat dat het doelbewust is tegengehouden, zodat men ongestoord kon doorgaan met veel onfrisse praktijken bij tal van staatsbedrijven.

Regeringen hebben totaal geen behoefte aan kritische pottenkijkers zoals het Clad en de Rekenkamer. Ook Santokhi niet. Anders kunnen er ook niet ongestoord en ongebreideld tientallen miljoenen US dollars worden gepompt in doodzieke staatsbedrijven, zoals de SLM en de EBS. Daar hebben zelfs de Rekenkamer en de Clad geen enkel zicht op, waardoor zij de regering ook niet op de vingers kan tikken, zoals het eigenlijk hoort.

Daardoor verdwijnt heel veel geld en worden overheidsbedrijven noodlijdend; uiteindelijk moeten ze met subsidies uit de staatskas overeind worden gehouden. Dat is het gevolg van een vernietigend beleid, waarin ook nog eens geen plaats is voor organisaties als de Clad. De kiezers kunnen in de toekomst alleen maar hopen dat er leiders komen die het landsbelang wél vooropstellen en de controlemechanismen weer in ere herstellen.

ANALYSE