Is de Surinamer klaar voor landelijk evenredigheidsstelsel?
| de ware tijd | Door: Redactie
INGEZONDEN
Decennialang is in verschillende kringen het kiesstelsel onderwerp van discussie. Op 5 augustus 2022 deed het Constitutioneel Hof een baanbrekende uitspraak over het huidige kiesstelsel. In Suriname wordt het districtenstel gehanteerd in samenhang met het evenredigheidsstelsel. De reden hiervoor gaat ver terug in de geschiedenis.
Dit gemengde stelsel had als doel positieve discriminatie te stimuleren door kandidaten voor De Nationale Assemblee (DNA) van niet dichtbevolkte gebieden, zoals Brokopondo, de kans te geven om in hun district gemakkelijk, door middel van het minst aan aantal stemmen, een zetel te verwerven. Het aantal stemmen per minder dichtbevolkt district is voor een DNA-kandidaat
Omschrijving begrip
Voor het aantal kiessystemen te belichten, moet eerst worden nagegaan wat een kiesstelsel/kiessysteem is. Volgens de Nederlander Arend Lijphart, gespecialiseerd in vergelijkende politiek en dan met name verkiezingen, kiesstelsels, democratie en de relatie tussen etniciteit en politiek, is een kiesstelsel te zien als een set van cruciale en vaste regels waaronder één of meerdere verkiezingen worden gehouden in een bepaalde democratie. Kortweg: een systeem dat wordt toegepast om de stemmen van de kiezers van waarde te verklaren.
Volgens de Surinaamse staatsrechtgeleerde Hugo Fernandes Mendes heeft het kiesstelsel
Een andere bekende Surinamer is Sam Polanen, staats- en bestuursrechtgeleerde en schrijver van het boek ‘Het kiesstelsel van de republiek Suriname’ (1995). Hij geeft aan dat het kiesstelsel het geheel van regels, procedures en methodes is volgens welke de verkiezingen voor volksvertegenwoordigers dienen te worden georganiseerd.
Gelet op de wereldgeschiedenis belicht ik een vijftal kiessystemen:
1. Block Vote
Bij dit stelsel wordt het accent gelegd op de kandidaat die het meeste aantal stemmen heeft gekregen. Betrokkene wordt dan op basis van de volstrekte meerderheid aan stemmen gekozen. Het stelsel houdt eigenlijk in dat iedere kiezer het recht heeft om evenveel stemmen uit te brengen, als er kandidaten voor een kiesdistrict mogen zijn. Echter, dit stelsel brengt met zich mee dat de groepen in de samenleving die in de minderheid verkeren, worden uitgeroeid door de meerderheid.
In dit systeem wordt het first past the post-systeem gehanteerd, wat inhoudt dat bij een verkiezing het land wordt verdeeld in evenveel kleine kieskringen afhankelijk van het aantal te verdelen zetels in het parlement.
De stemgerechtigde burgers mogen dan op een kandidaat stemmen en de kandidaat die de meeste stemmen behaalt, wint een zetel. Bij het meerderheidsstelsel bestaat de mogelijkheid voor een tweede verkiezingsronde, indien de absolute meerderheid niet is behaald bij de eerste verkiezingsronde.
2. Het proportioneel stelsel
Dit beoogt het aantal stemmen dat op een politieke partij is uitgebracht op een onjuiste manier om te zetten in het aantal zetels dat in het parlement is te bemachtigen.
Ter illustratie: een politieke partij behaalt een kwart van het maximaal aantal te behalen stemmen. Dit brengt met zich mee dat diezelfde politieke partij binnen een proportioneel stelsel ook een kwart van het aantal te behalen zetels in het parlement krijgt. Een voordeel van dit stelsel is dat kleine politieke partijen kunnen worden vertegenwoordigd door hun parlementariërs in het parlement.
3. De ‘limited vote’ en de ‘vote cumulatif’
In dit systeem is de kiezersbevolking gerechtigd minder stemmen uit te brengen op het aantal kandidaten. Dit omvat de limited vote.
Ter illustratie: er zijn drie kandidaten – A, B en C – in een bepaald gebied met dertigduizend inwoners die gerechtigd zijn om te stemmen. Volgens de geldende regels van toen werd het gebied onderverdeeld in drie sub gebieden, waarbij in gebied 1 werd gestemd op kandidaten A en B. In gebied 2 werd gestemd op de kandidaten B en C en in gebied 3 op de kandidaten A en C.
Vanwege de strekking van dit kiesstelsel moet elke kandidaat wellicht plus minus twintigduizend stemmen behalen. Behaalde betrokkene minder dan had die verloren.
Nauw verwant hiermee is het stelsel ‘vote cumulatif’. Dit houdt in dat de kiezer het recht heeft om meer dan één stem uit te brengen op een kandidaat.
4. Het districtenstelsel
Dit stelsel verkrijgt zijn naam doordat elk kiesdistrict een eigen kandidatenlijst opstelt en ook een eigen normering heeft voor het aantal stemmen per kandidaat om zitting te kunnen nemen in het parlement. De regel die hier wordt toegepast is dat hoe meer inwoners een kiesdistrict heeft, des te meer zetels het heeft en hoe meer stemmen de kandidaat nodig heeft
5. Het landelijke evenredigheidsstelsel
Dit stelsel omvat de ‘landelijke evenredige vertegenwoordiging’. Dit stelsel heeft als gedachtegoed dat het gehele land als één kiesdistrict wordt gezien. Elke politieke partij dient een kandidatenlijst in met kandidaten die zich niet alleen voor een district verkiesbaar stellen, maar voor het gehele land.
Beknopte historische weergave
Het personenmeerderheidsstelsel werd in 1948 in het leven geroepen en toegepast in Suriname tot en met 1963 en hield kortweg in dat de kiezer, stemgerechtigde op verschillende kandidaten mocht stemmen. Het stelsel was een systeem gebaseerd op het meerderheidsprincipe.
De DNA-kandidaat die de meeste stemmen in Paramaribo wist te krijgen, kreeg dus alle zetels van Paramaribo toegewezen. Dit bracht met zich mee dat grote groepen konden worden uitgesloten van deelname in de volksvertegenwoordiging. De districten Paramaribo, Coronie, Para en Marowijne wisten dertien van de 21 zetels van de toenmalige ‘Staten van Suriname’ te verwerven.
Deze illustratie geeft duidelijk aan dat er tot 1963 geen sprake was van een districtenscheiding, maar vanwege de toenmalige rassenpolitiek wel van een scheiding der bevolkingsgroepen. Het kiesstelsel van 1948 had een wettelijke discriminatie en voldeed niet aan de eis van non-discriminatie.
In 1963 werd het landelijke evenredigheidsstelsel in Suriname ingevoerd. Dit stond gelijk met het personenmeerderheidsstelsel dat Suriname eerder heeft gekend. Suriname werd beschouwd als één district.
Toen werden er twaalf zetels toegekend en de kandidaten gingen uit van partijafvaardiging. Het laatste hield in dat de namen en de symbolen van de politieke partijen op het stembiljet werden geplaatst. De kiezers konden uit verschillende partijen kiezen, die elk een lijst met kandidaten hadden.
In ogenschouw moet worden genomen dat er in eerste instantie op de politieke partij werd gestemd door maar één hokje op het stembiljet te kleuren. Die stem werd overgedragen aan de kandidaten van de partij. Hierdoor kreeg de kiezer de gelegenheid om tweemaal zijn stem uit te brengen. Eerst vanuit de kieskring volgens het personenmeerderheidsstelsel. Daarna op basis van het evenredigheidsstelsel voor twaalf kandidaten op landelijk niveau.
Bij de verkiezingen van 1987 werd besloten dat de verkiezingen voor De Nationale Assemblee per district zal plaatsvinden op basis van het evenredigheidsstelsel. Dit is verwoord in de Grondwet, artikel 61, bij grootste gemiddelde en voorkeurstemmen.
Het evenredigheidsstelsel gaat ervan uit dat alleen politieke partijen mogen deelnemen aan de verkiezingen voor De Nationale Assemblee. Voor wat betreft de ressortraden vinden de verkiezingen plaats op basis van het personenmeerderheidsstelsel en wel per ressort. De DNA-kandidaten worden per district gekozen, waarbij voor elk district een aparte normering geldt.
Geconcludeerd kan worden dat de Surinaamse wetgever heeft geëxperimenteerd met kiessystemen die uiteindelijk hebben geleid tot het gemengde stelsel dat nu als discriminerend wordt ervaren. Immers, in bepaalde districten heeft een kandidaat minder stemmen nodig om een zetel te behalen ten opzichte van andere kandidaten uit andere districten.
Een alternatief hierop is het evenredigheidsstelsel waarbij er geen sprake meer is van een verkiezing per district, maar als een geheel kiesdistrict, waarbij elke stem van waarde wordt verklaard. Er zal bij het evenredigheidsstelsel geen sprake meer zijn van enige vorm van discriminatie. Nu de vraag aan de lezer van dit artikel. Bent u voorstander van het ‘landelijke evenredigheidsstelsel’?.-.
Stieffano Irodikromo
+5978213822
De redactie van de Ware Tijd stelt lezers in de gelegenheid stukken in te zenden ter publicatie. In principe worden alle ingezonden artikelen opgenomen, tenzij de inhoud schadelijk, kwetsend of beledigend is voor derden. Stukken die worden geplaatst komen niet noodzakelijkerwijs overeen met de mening van de Ware Tijd. De redactie behoudt zich het recht voor om stukken niet te plaatsen, of in te korten of te redigeren zonder dat die uit hun context worden gehaald.
| de ware tijd | Door: Redactie
