Turkije: Erdogan wint derde termijn

Aanhangers van president Recep Tayyip Erdogan zijn extatisch na zijn verkiezingswinst op zondag. (Foto: Reuters)

De Turkse president Recep Tayyip Erdogan heeft zondag de herverkiezing in tweede ronde gewonnen. Hij heeft daarmee zijn steeds autoritairder wordende heerschappij tot een derde decennium verlengd in een periode dat het land wankelt door hoge inflatie en de nasleep van een aardbeving die hele

steden met de grond heeft gelijkgemaakt.Een derde termijn geeft Erdogan een nog sterkere hand in eigen land en internationaal. De verkiezingsuitslag zal implicaties hebben tot ver buiten de hoofdstad van Ankara. Turkije bevindt zich op het kruispunt van Europa en Azië en speelt een sleutelrol in de NAVO.Met meer dan 99% van de stembussen geopend, lieten onofficiële resultaten van concurrerende persbureaus zien dat Erdogan iets meer dan 52% van de stemmen had, vergeleken met 48% voor zijn uitdager, Kemal Kilicdaroglu. Het hoofd van de Turkse kiesraad bevestigde de overwinning en zei dat zelfs na verrekening van de uitstaande stemmen, het resultaat een nieuwe termijn voor Erdogan betekende.In twee toespraken – een in Istanbul en een in Ankara – bedankte Erdogan de natie voor het toevertrouwen van het presidentschap voor nog eens vijf jaar. "We hopen uw vertrouwen waard te zijn, zoals we dat al 21 jaar zijn", zei hij tegen zijn aanhangers in een campagnebus buiten zijn huis in Istanbul in zijn eerste opmerkingen, nadat de resultaten bekend waren geworden.Hij maakte zijn uitdager belachelijk vanwege zijn verlies en zei "dag, dag, Kemal", terwijl supporters werden uitgejouwd. Hij zei dat de verdeeldheid van de verkiezingen nu voorbij is, maar hij bleef zowel zijn tegenstander als de voormalige co-leider van de pro-Koerdische partij die al jaren gevangen zit wegens vermeende banden met terrorisme, jennen."De enige winnaar vandaag is Turkije", zei Erdogan tegen honderdduizenden die zich buiten het presidentieel paleis in Ankara hadden verzameld. Hij beloofde hard te zullen werken voor de tweede eeuw van Turkije, die hij de "Turkse eeuw" noemt. Dit jaar bestaat het land honderd jaar.Kilicdaroglu voerde campagne op basis van beloften om de democratische terugval van Erdogan te keren, de economie te herstellen door terug te keren naar meer conventioneel beleid en de banden met het Westen te verbeteren. Hij zei dat de verkiezingen "de meest onrechtvaardige ooit" waren, waarbij alle staatsmiddelen voor Erdogan werden gemobiliseerd."We zullen voorop blijven lopen in deze strijd totdat er echte democratie in ons land komt", zei hij in Ankara. Hij bedankte de meer dan 25 miljoen mensen die op hem stemden en vroeg hen om "rechtop te blijven".De mensen hebben hun wil getoond "om ondanks alle druk een autoritaire regering te veranderen", zei hij.Aanhangers van Erdogan gingen de straat op om feest te vieren, zwaaiend met vlaggen van Turkse of regeringspartijen, met toeterende auto's, terwijl ze zijn naam scandeerden. In verschillende wijken van Istanbul waren feestelijke geweerschoten te horen.De regering van Erdogan sprak zijn veto uit over het bod van Zweden om lid te worden van de NAVO en kocht Russische raketafweersystemen, wat de Verenigde Staten (VS) ertoe bracht Turkije te verdrijven uit een door de VS geleid straaljagerproject. Maar Turkije hielp ook bij het sluiten van een cruciale deal die Oekraïense graantransporten mogelijk maakte en een wereldwijde voedselcrisis afwendde. "Niemand kan op onze natie neerkijken", zei Erdogan in Istanbul.Steven A. Cook, een senior fellow bij de in Washington gevestigde Council on Foreign Relations, zei dat Turkije waarschijnlijk "het doel zal verleggen" met betrekking tot het Zweedse lidmaatschap van de NAVO, aangezien het eisen van de Verenigde Staten zoekt.Hij zei ook dat Erdogan, die heeft gesproken over de invoering van een nieuwe grondwet, waarschijnlijk een nog grotere druk zal uitoefenen om veranderingen vast te leggen onder toezicht van zijn conservatieve en religieuze Partij voor Rechtvaardigheid en Ontwikkeling (AKP).Erdogan, die al 20 jaar aan het roer van Turkije staat, kwam op 14 mei net niet voor de overwinning in de eerste verkiezingsronde.Felicitaties stroomden binnen van wereldleiders, waaronder de Russische president Vladimir Putin en de Oekraïense president Volodymyr Zelensky, wiens landen in oorlog zijn in Oekraïne.Putin zei dat de overwinning van Erdogan "een duidelijk bewijs" was dat het Turkse volk zijn inspanningen steunt om "de staatssoevereiniteit te versterken en een onafhankelijk buitenlands beleid te voeren".Zelensky zei dat hij rekende op het opbouwen van het partnerschap tussen de twee landen en het versterken van de samenwerking "voor de veiligheid en stabiliteit van Europa".De Amerikaanse president Joe Biden zei dat hij ernaar uitkijkt "om als NAVO-bondgenoten samen te blijven werken aan bilaterale kwesties en gedeelde mondiale uitdagingen".De twee kandidaten boden sterk verschillende visies op de toekomst van het land en het recente verleden.Critici geven Erdogans onconventioneel economisch beleid de schuld van de torenhoge inflatie die een crisis in de kosten van levensonderhoud heeft aangewakkerd. Velen beschuldigden zijn regering ook van een trage reactie op de aardbeving die meer dan 50.000 mensen in Turkije heeft gedood.In zijn overwinningsopmerkingen zei Erdogan dat het herbouwen van de door aardbevingen getroffen steden zijn prioriteit zou zijn, en hij zei dat een miljoen Syrische vluchtelingen terug zouden gaan naar de door Turkije gecontroleerde "veilige zone" in Syrië als onderdeel van een hervestigingsproject dat wordt uitgevoerd met Qatar.Erdogan heeft de steun behouden van conservatieve kiezers die hem trouw blijven voor het versterken van het profiel van de islam in Turkije, dat was gebaseerd op seculiere principes, en voor het vergroten van de invloed van het land in de wereldpolitiek.In Ankara zei Erdogan-kiezer Hacer Yalcin dat de toekomst van Turkije geweldig is. "Natuurlijk is Erdogan de winnaar... Wie nog meer? Hij heeft alles voor ons gemaakt", zei Yalcin. "God zegene ons!"Erdogan, een 69-jarige moslim, zal tot 2028 aan de macht blijven. Hij veranderde het presidentschap van een grotendeels ceremoniële rol in een machtig ambt door een nipt gewonnen referendum in 2017 dat het Turkse parlementaire bestuurssysteem afschafte. Hij was de eerste rechtstreeks gekozen president in 2014 en won de verkiezingen van 2018 die het uitvoerend presidentschap inluidden.De eerste helft van Erdogans ambtstermijn omvatte hervormingen waardoor het land gesprekken kon beginnen om lid te worden van de Europese Unie, en daardoor economische groei kon stimuleren die velen uit de armoede heeft gehaald. Maar later zette hij zich in om vrijheden en de media te onderdrukken en concentreerde hij meer macht in zijn eigen handen, vooral na een mislukte couppoging die volgens Turkije was georkestreerd door de in de VS gevestigde islamitische geestelijke Fethullah Gülen. De predikant ontkent elke betrokkenheid.De rivaal van Erdogan was een zachtaardige voormalige ambtenaar die sinds 2010 de pro-seculiere Republikeinse Volkspartij (CHP) leidt.In een verwoede poging om nationalistische kiezers in de tweede ronde te bereiken, zwoer Kilicdaroglu om vluchtelingen terug te sturen en sloot hij vredesonderhandelingen met Koerdische militanten uit als hij zou worden gekozen.In Diyarbakir, waar een Koerdische meerderheid is, zei de 37-jarige metaalbewerker Ahmet Koyun dat iedereen de resultaten zou moeten accepteren."Het is triest namens ons volk dat een regering met zulke corruptie, zulke smet, weer aan de macht is gekomen. Meneer Kemal zou geweldig zijn geweest voor ons land, in ieder geval voor een verandering van omgeving", zei hij.Zondag markeerde ook de 10e verjaardag van het begin van massale protesten tegen de regering die uitbraken over plannen om bomen te ontwortelen in het Gezi-park in Istanbul. De demonstraties werden een van de grootste uitdagingen voor de regering van Erdogan.De reactie van Erdogan op de protesten, waarbij acht mensen werden veroordeeld, was een voorbode van hardhandig optreden tegen het maatschappelijk middenveld en de vrijheid van meningsuiting.Erdogan en regeringsgezinde media schilderden Kilicdaroglu, die de steun kreeg van de pro-Koerdische partij van het land, af als samenzwering met "terroristen" en steun aan wat zij beschreven als "afwijkende" LGBTQ-rechten.In zijn overwinningstoespraak herhaalde hij die thema's en zei hij dat LGBTQ-mensen zijn regerende partij of haar nationalistische bondgenoten, niet kunnen "infiltreren".