Publicaties over erfenis slavernij en contractarbeid bieden nieuwe inzichten

“Wij worden in het onderwijs nog ingepompt met westerse perspectieven uit Europa. Helaas is niet bekend dat het zuiden ook een verhaal te vertellen heeft”, zegt literatuurwetenschapper Hilde Neus. Ze vindt het daarom prachtig dat er weer drie boeken over de erfenis van slavernij en contractarbeid zijn uitgegeven.

Tekst en beeld Audry Wajwakana

Een groep Surinaamse en buitenlandse wetenschappers van verschillende disciplines geeft met haar artikelen een andere kijk op de geschiedenis van landen in het Caribisch Gebied, Zuid-Afrika, India en zelfs Fiji. De boeken, het resultaat van de in juni 2018 gehouden conferentie ‘Legacy of Slavery and Indentured Labour’, zijn dinsdag

voor een redelijk opgekomen publiek in de University Guesthouse gepresenteerd.

Naamsbekendheid

De motor achter de conferentie en de publicaties is historicus Maurits Hassankhan. Hij vertelt dat er in 2019, kort na de conferentie, is begonnen de ingediende en gepresenteerde artikelen (papers) te ordenen en groeperen. “Welke kan je opzij zetten om er een coherent boek van te maken. Auteurs kregen de gelegenheid om hun artikelen bij te schaven. De publicaties zijn bestemd voor een breed publiek en daarom zijn we streng en verantwoordelijk omgegaan met de inhoud”, zegt hij.

Zowel in het verre als huidige verleden zijn we in staat geweest om van niets iets te maken”

Alle artikelen moesten in het Engels worden ingestuurd. Surinaamse wetenschappers krijgen hierdoor naamsbekendheid over onderzoekingen in eigen land. De meeste in het Engels gepubliceerde artikelen worden door buitenlandse wetenschappers gedaan. Volgens Hassankhan schrijven ze dan “door de ogen van een buitenlander over Suriname”.

Er zijn veertien Surinaamse wetenschappers betrokken bij het schrijven van de artikelen van drie werken. De boeken zijn geredigeerd door Neus en historicus Jerry Egger. Voor dit duo was het belangrijk om een goed boek aan de samenleving aan te bieden.

Thema’s

Bij de presentatie gaf Neus een kort overzicht waarover de drie boeken gaan. In het eerste boek zijn alle artikelen over de sociale aspecten van gezondheid en ziekten in de koloniale en postkoloniale periode bijeengebracht. Edward van Eer en Martelize Eersel hebben geschreven over gezondheidzorg bij zowel de inheemsen als marrons.

Een ander onderwerp is het gebruik van medicinale planten bij verschillende bevolkingsgroepen, geschreven door Dennis Mans. Weer een ander deel gaat over de besmettelijke ziekte melaatsheid in de slavernijperiode en bij de contractarbeiders, waar Henk Menke een paar jaar geleden onderzoek naar deed.

Neus vindt het opvallend dat bij dit boek veelal gebruik is gemaakt van orale vertellingen. “Het is belangrijk om die verhalen af te zetten tegen de geschreven geschiedenis, ook al zijn ze geschreven door de kolonisator.”

Het tweede boek handelt over vrouwen, gender en de erfenis van slavernij en contractarbeid. Opgenomen zijn onderwerpen die verschillende aspecten van het leven van de vrouw raken in het verleden en het heden, inclusief het leven van migrantenvrouwen in de hedendaagse wereld. In het derde boek zijn artikelen opgenomen die gaan over het collectieve geheugen, de identiteit en erfenissen van slavernij en contractarbeid.

Van niets, iets maken

Eén van de auteurs is Stanley Raghoebarsing, de huidige minister van Financiën en Planning. Hij vertelt het verhaal van zijn migrantenfamilie van 1873 tot 2010. Toen de conferentie van 2018 werd gehouden, was hij al twaalf jaar bezig geweest met schrijven. Aangemoedigd door Hassankhan bracht hij het een jaar na de conferentie in boekvorm uit.

Het onderzoek naar zijn familieverhaal heeft de liefde voor archief opgewekt. “De les die we meenemen uit het verleden naar het heden is dat wij allemaal komen uit ouders die met niets gekomen zijn en van niets iets hebben gemaakt. Ik zeg daarom met alle zekerheid dat we de huidige crisis in ons land te boven zullen komen, omdat we al zowel in het verre als huidige verleden in staat zijn geweest om van niets, iets te maken”, gaf hij het publiek mee.

Egger gaf een korte presentatie over zijn artikel over het leven van Sital Persad, die meer dan een tolk was. Vanwege die rol als tolk tussen de Hindostaanse contractarbeiders en de koloniale overheid kreeg hij een belangrijke plek in de samenleving, waardoor hij als een soort leider werd gezien. “Het kan dus best zijn dat hij de eerste leider van de Hindostanen in Suriname kan worden genoemd.”

Tijdslijn van uitgifte

De drie boeken zijn de eerste uit een reeks van tien. Er liggen momenteel vijf bij de Indiase uitgeverijen Manohar en Toutledge. Hassankhan verwacht dat er nog drie vόόr de nieuwe conferentie van 6 tot 10 juni, worden gepresenteerd. Van de resterende twee is hij niet zeker of ze dit jaar uitkomen, omdat het proces vanaf het indienen van de artikelen bij de redactie tot het aanbieden aan de uitgever acht tot twaalf maanden duurt.

De historicus benadrukt dat er in geld niets met deze publicatie wordt verdiend. Integendeel heeft hij 40 procent korting bij de uitgevers bedongen. “Maar die is in de vachtkosten gegaan.” Een exemplaar van elk van de boeken is aan de decaan van de Anton de Kom Universiteit van Suriname overhandigd. Enkele boeken zullen bij de universiteit voor een gereduceerd tarief verkrijgbaar zijn.

Raciale spanningen

Jack Menke kreeg als blijk van waardering voor zijn bijdrage aan de conferentie van 2018 een exemplaar van Hassankhan. Hij werd daarbij ‘uitgedaagd’ om samen met andere wetenschappers onderzoek te doen naar de etniciteit van de Surinaamse bevolking.

De historicus vindt de raciale uitspattingen met name op social media erg beangstigend. “Daaraan moeten we nu meer dan ooit paal en perk stellen.  Hiertoe moet het onderzoek van etniciteit en etnocentrisme, waarbij mensen van etnische groepen negatief denken over anderen, worden opgepakt”, zegt hij tegen de Ware Tijd. De gedachte voor dit onderzoek leefde bij Hassankhan en collega’s van de universiteit sinds 1990 toen hij nog aan de Faculteit Maatschappij Wetenschappen was verbonden. De historicus hoopt dat dit vrij snel kan gebeuren.