• dinsdag 19 March 2024
  • Het laatste nieuws uit Suriname

Knuppel in het kippenhok

| de ware tijd | Door: Redactie

INGEZONDEN

Een knuppel in een onrustig kippenhok. Zo mag u gerust het besluit van het Constitutioneel Hof (CH) van augustus 2022 op de rechtsvraag over de strijdigheid van de Kiesregeling noemen. Het systeem moet op de schop en wel vóór de verkiezingen van 2025.

Het is een juridisch besluit, maar één met zeer grote politieke consequenties. Cruciale vraag is of een aangepast kiesstelsel (ook wel kiessysteem) dit politiek- juridisch dilemma kan oplossen.

Rechten en vrijheden waarborgen

In haar eindverslag schrijft de studiegroep ‘Aanpassing Kiesregeling’ dat de discussie over de hernieuwing van het kiesstelsel onderdeel (is) van een groter maatschappelijk debat. Is er sprake van

een maatschappelijk debat?

Kan een kiesstelsel de rechten en vrijheden van minderheden waarborgen? Vanuit democratisch perspectief is het antwoord simpel en ondubbelzinnig: neen

Saillant is bijvoorbeeld het feit dat de Studiegroep door de ‘president werd gemandateerd om aanpassing van de kiesregeling (het kiesstelsel) voor te bereiden waarin het ‘one person, one vote’-beginsel tot gelding komt’. Waarom geeft de president de opdracht aan een studiegroep om uit te gaan van dit beginsel? Hij is toch direct belanghebbende? En moet zo een studiegroep niet onafhankelijk kunnen opereren?

‘One person, one vote’, zo stelde de voorzitter van de studiegroep, de jurist Hans Lim A Po, tijdens

de presentatie van het eindverslag op 21 maart ‘is noodzakelijk omdat de rechten van de inheemsen via dit principe worden gewaarborgd’.

Vraag: kan een kiesstelsel de rechten en vrijheden van minderheden waarborgen? Vanuit democratisch perspectief is het antwoord simpel en ondubbelzinnig: neen. Parlementaire representatie van en door minderheden betekent niet dat hun rechten en vrijheden à priori zijn gewaarborgd.

De volksvertegenwoordiging is als wetgevende macht verantwoordelijk voor het maken van wetgeving om de rechten en vrijheden van alle burgers te waarborgen. Er mag geen sprake zijn van discriminatie of ongelijke behandeling.

In het kader van de trias politica is de regering als executieve, dus de uitvoerende macht, belast met het maken van adequaat, non-discriminatoir beleid om de rechten en vrijheden van alle burgers te garanderen.

En wie zich gediscrimineerd voelt door de wetgever kan naar de rechter stappen als de overheid de rechten en vrijheden niet doorvoert of naleeft. Dat is de essentie van de trias, de drie-eenheid waar elke nette democratie op rust.

Drie democratische transities

Het probleem is dat de studiegroep de kwestie benadert alsof Suriname op de drempel van een nieuwe (derde) democratische transitie staat. Dat was voor het eerst het geval in 1950, tijdens de transitie van koloniale samenleving naar geïntegreerd rijksdeel. De tweede democratische transitie vond plaats in 1975 toen Suriname staatkundig onafhankelijk werd en de derde in 1987 tijdens de overgang van militaire dictatuur naar parlementaire democratie.

Het originele Kiesstelsel van 1950, dat diverse keren werd aangepast, was een compromis en is om precies die reden uiterst controversieel. Dat kiesstelsel was aanvankelijk ontworpen om de transitie van kolonie naar rijksdeel soepel en zonder (raciale) conflicten te laten verlopen.

Onderzoek naar de politieke geschiedenis van Suriname leert ons dat er op dat moment geen sprake was van een raciaal, maar van een machtsconflict, waarbij identiteit en ras werden gebruikt om de macht te verkrijgen. In 1975 is het kiesstelsel vrijwel in zijn geheel overgenomen en geïntegreerd in de nieuwe Grondwet.

In 1987 werd dat kiesstelsel afgestoft en aangepast aan de situatie van dat moment. Dat wil zeggen dat de oude controverses niet werden opgelost. De reden daarvoor was dat zowel de militaire machthebbers als de ‘oude’ politieke partijen tevreden moest worden gesteld. Het Constitutioneel Hof besloot in 2023 (eindelijk!) dat dit zo niet had gemogen.

Terug naar het ‘one man, one vote’-principe. Dat werd in 1950 gebruikt om vooral de etnische partijen te accommoderen. Dit kiesstelsel heeft een negatieve impact gehad op de vorming van de broodnodige democratische structuren. In de jaren zestig is het aangepast door middel van gerrymandering (kiesrecht- geografie) om de macht van de al zeer machtige NPS te vergroten.

Partijen (oude PNR, SPA, DA ‘91) die op basis van ideologie en programma campagne voeren komen nauwelijks aan de bak, terwijl juist deze kleine partijen de potentie hebben om de democratie te versterken

In 1987 zorgde dit affreuze (verschrikkelijke) kiesstelsel er opnieuw voor dat etnische en populistische partijen de macht verkregen. Inderdaad. Een herhaling van zetten, want met dit kiesstelsel is elke leider die de raciale en identiteitstroef met succes uitspeelt verzekerd van de macht.

Manieren van campagne voeren

De traditionele partijen NPS, VHP en KTPI konden vanaf de jaren vijftig uitgroeien tot machtige leider-gecentreerde bolwerken, dankzij dit gemankeerde kiessysteem. Ook voor de nieuwe partij NDP bleek dit nieuwe-oude, disproportionele kiesstelsel, een zegen.

De traditionele partijen wonnen in 1987, vooral in de gebieden waar er nog werd gevochten Sipaliwini, Marowijne, Brokopondo omdat daar sprake was van over-representatie. En zij wonnen de verkiezingen van 1996, 2010 en 2015, dankzij dit affreuze kiessysteem.

Dit gemankeerde kiesstelsel van 1987 heeft ook voor Ronnie Brunswijk en de Abop het pad naar de macht geëffend. Dit geldt ook voor Paul Somohardjo en de Pertjajah Luhur.

Het kiesstelsel heeft een negatief effect op de kwaliteit van het politieke systeem en het bestuurlijke apparaat. Zoals, ik al eerder aanstipte, de traditionele politieke partijen voeren campagne door gebruik te maken van: identiteit (NPS, VHP, Pertjajah, Abop, BEP), ras (VHP, Pertjajah), politiek populisme (NPS, NDP, Abop) en bevrijdingstheologie (kleine rechtse christelijke partijen als DOE, de oude PSV en nu de NDP).

Partijen (oude PNR, SPA, DA ‘91) die op basis van ideologie en programma campagne voeren komen nauwelijks aan de bak, terwijl juist deze kleine partijen de potentie hebben om de democratie te versterken. Uitzondering: de Palu (zeer links) en de oude Volkspartij (extreem links) zijn ideologische partijen.

De suggesties gedaan door de studiegroep om het kiesstelsel aan te passen vallen onder de noemer: oude, droesemige wijn in nieuwe zakken. Immers, beide varianten die door de studiegroep worden gepresenteerd als alternatief zijn volgens het huidige besluit van het Constitutioneel Hof ‘strijdig met de Grondwet, vanwege ongelijk stemrecht en ongeoorloofde positieve discriminatie’.

Variant A: Twee vaste voet zetels per district die worden toegewezen, terwijl 31 worden verkregen op basis van evenredigheid.

Variant B: Eén vaste voet zetel per district en de rest 41 die wordt verkregen op basis van landelijke evenredigheid.

De studiegroep stelt dat er in beide varianten ‘uniformering en verruiming plaatsvindt’. Het eerste probleem is dat de studiegroep geen rekening houdt met de demografische realiteit van Suriname: enerzijds het geringe inwonersaantal in de diepe binnenlanden van Sipaliwini en anderzijds de ongelijke spreiding van etnische groepen over de tien kiesdistricten.

Een tweede probleem is dat elke kandidaat met een goed gevulde portemonnee in beide varianten stemmen kan kopen of kiezers kan ronselen en op die manier zijn of haar positie in het parlement kan verzekeren. In de huidige politieke constellatie is dit een reëel ‘gevaar’ waarmee rekening dient te worden gehouden. Als je beide varianten gaat toetsen aan het besluit van het Constitutioneel Hof is de conclusie dat beide varianten ‘ongelijk stemrecht en ongeoorloofde positieve discriminatie’ in de hand werken.

Conclusie

Het is evident dat het huidige kiessysteem aan vernieuwing toe is, waarbij rekening wordt gehouden met zowel het versnipperde politieke landschap als met de demografische realiteit. Echter, de premisse waarop de studiegroep haar voorstellen heeft gegrondvest, het ‘one person, one vote’-principe is een verkeerde.

Suriname is een multi-etnische, sterk gepolariseerde samenleving. Een raster. Er zijn scheidslijnen, identiteit, ras en ook dwarsdoorsneden, religie, gender, klasse en seksuele geaardheid. Het land wordt sinds de jaren vijftig geregeerd door populisten die identiteit, cultuur, afkomst en religie inzetten (misbruiken) om stemmen te winnen. De democratie kon daardoor niet tot wasdom komen.

Suriname is op dit moment, at best, een electorale democratie. Dat wil zeggen: het land wordt niet bestuurd, want politici zijn eeuwig en altijd in verkiezingscampagne. De nadruk ligt in een electorale democratie, zoals Suriname, niet op het versterken van democratie en het maken van beleid om de rechten en de vrijheden van alle burgers te waarborgen.

Daarom is het mandaat van de president aan de studiegroep om een kiesstelsel te concipiëren dat op het ‘one person, one vote’-principe is gegrondvest, zeer opmerkelijk. Het huidige kiessysteem biedt te veel ruimte aan ondemocratische krachten. Voor Suriname is landelijke evenredigheid de beste oplossing, maar het is niet aan mij of de studiegroep om dat te bepalen, maar aan de totale burgerij. Zij en niemand anders is de eigenaar van het democratische proces.

Het gaat om uw toekomst en dat van uw kinderen. U moet meedenken, meepraten en meebeslissen over de aanpassingen van het huidige kiesstelsel. Het is om die reden zeer belangrijk dat het eindverslag van de studiegroep overal (vrij) verkrijgbaar moet zijn. Via de bibliotheken of andere overheidsinstanties of via het internet.

Kiessystemen

Ik heb in dit stuk de voorstellen van de studiegroep over de introductie van een meervoudig kiesstelsel niet besproken. Discussiëren over de zin of de onzin van bijvoorbeeld het Duitse of Nieuw-Zeelandse kiessysteem voor Suriname is academisch. Kiessystemen zoals van Duitsland zijn niet alleen technisch te gecompliceerd voor een land als Suriname. Het land heeft een meerpartijen politiek systeem. Brede basis coalities is de norm.

Wil men het politieke landschap van Suriname transformeren tot een tweepartijenstelsel? En waarom zou men dat willen? Zeker nu het steeds duidelijker wordt dat een tweepartijensysteem op lange termijn de democratie ondermijnt. Suriname is gebaat bij een simpel, transparant en overzichtelijk kiesstelsel.

De redactie van de Ware Tijd stelt lezers in de gelegenheid stukken in te zenden ter publicatie. In principe worden alle ingezonden artikelen opgenomen, tenzij de inhoud schadelijk, kwetsend of beledigend is voor derden. Stukken die worden geplaatst komen niet noodzakelijkerwijs overeen met de mening van de Ware Tijd. De redactie behoudt zich het recht voor om stukken niet te plaatsen, of in te korten of te redigeren zonder dat die uit hun context worden gehaald.

| de ware tijd | Door: Redactie